با توجه به روایت محمدبن یعقوب کلینی (م. 329ق) از او، می توان کشته شدن او را در نیمه دوم سده سوم تخمین زد. علاّن اثری به نام اخبارالقائم علیه السلام دارد. 12

پی نوشت ها

[1] ـ رجال (النجاشی) 2 / 88 و 290. 2 ـ رجال (النجاشی) 1 / 418. 3 ـ کمال الدین 458. 4 ـ قاموس الرجال 7 / 39. 5 ـ رجال (النجاشی) 1 / 418. 6ـ کمال الدین 458. 7 ـ لسان المیزان 4 / 258. 8ـ رجال (النجاشی) 2 / 88. 9ـ قاموس الرجال 7 / 39. 10ـ رجال (النجاشی) 2 / 88. 1
[1] ـ قاموس الرجال 7 / 39؛ معجم رجال الحدیث 12 / 129. 12ـ رجال (النجاشی) 2 / 88.

دیگر منابع: خلاصه الاقوال 100؛ رجال (ابن داوود) 248؛ تنقیح المقال 2 / 302؛ نقدالرجال 241؛ جامع الرواة 1 / 596؛ منتهی المقال 5 / 50؛ منهج المقال 237؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 5 / 431؛ مجمع الرجال 4 / 214؛ حاوی الاقوال 2 / 47؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 194؛ ریحانه الادب 4 / 181.

محمود هیئتی

علی ـ رُستفغنی

علی ـ رُستفغنی (م. حدود 345ق)

ابوالحسن علی بن سعید رستفغنی سمرقندی

وی اهل رُستَفغَن از روستاهای سمرقند بود. 1 ابوالحسن در فقه و اصول حنفی صاحب نظر بود و از علمای بزرگ مذهب حنفی در سمرقند به شمار می رفت. وی دانش خویش را از محضر ابومنصور ماتریدی، از متکلمان صاحب نام حنفی در سمرقند (م. 333ق) فراگرفت و از یاران خاص وی بود. ابوالحسن در بسیاری از اصول و فروع با استادش هم عقیده و هم رأی بود؛ ولی در مسئله خطای مجتهد، رأی خاصی داشت و بر آن بود که مجتهد در هر حال، دارای اجر و پاداش است؛ چه به واقع رسیده باشد و چه خطا کرده باشد. رستفغنی آثار و تألیفاتی داشت که از این قرارند: ارشادالمهتدی (المبتدی)، الزواید والفوائد، 2 الفتاوی3 و الارشاد فی اصول الدین. 4 تاریخ دقیق درگذشت وی روشن نیست. برخی آن را حدود 345 هجری دانسته اند. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 3 / 62. 2 ـ الجواهرالمضیئه 2 / 570. 3 ـ مفتاح السعاده 2 / 256. 4 ـ کشف الظنون 1 / 70. 5 ـ الاعلام 4 / 291.

دیگر منابع: اللباب 2 / 25؛ کشف الظنون 2 / 1223 و 1422؛ لغت نامه دهخدا 10 / 14299؛ معجم المؤلفین 7 / 99.

اسماعیل اسماعیلی

علی ـ

رمانیعلی ـ رمانی (296 ـ 384ق)

ابوالحسن علی بن عیسی بن علی رمّانی ورّاق اُخشیدی

وی اهل سامرا و متولد سال 296 هجری در بغداد بود. 1 ادیب و نحوی که شاگرد زجّاج، ابن درید و ابوبکربن سراج بود و نزد آنان به فراگیری علوم و معارف پرداخت. 2 هلال بن محسن، ابوالقاسم تنوخی و حسن بن علی جوهری از او روایت کرده اند. 3 او را دارای فصاحت در گفتار، آشنا و آگاه به علوم فراوان از جمله قرآن، فقه، نحو، کلام و منطق معرفی کرده و گفته اند وی نحو و منطق را به گونه ای در هم آمیخته که فهم آن بسیار دشوار است. او همچنین از روش بصریان در نحو استفاده کرده و از آن بهره برده است. به خاطر معتزلی مذهب بودن، امام علی علیه السلام را پس از پیامبر صلی الله علیه و آلهفاضل ترین مردم می داند. گویا ازاین رو او را شیعه دانسته اند. 4 رمانی در سال 384 هجری در بغداد از دنیا رفت. 5 تصنیفات و تألیفات بسیاری در زمینه های نجوم، فقه، لغت، نحو و کلام معتزله از خود به جا گذاشت که عبارت اند از: شرح کتاب سیبویه، نکت سیبویه، اغراض کتاب سیبویه، المسائل المفردات من کتاب سیبویه، شرح المدخل للمبرد، شرح مختصرالجرمی، شرح المسائل، للاخفش دو کتاب کوچک و بزرگ، شرح الالف واللام للمازنی، شرح الموجز لابن سراج، التصریف، الهجا، الایجاز فی النحو، المبتدأ فی النحو، الاشتقاق الصغیر، الاشتقاق الکبیر، الالفات فی القرآن، اعجازالقرآن، شرح کتاب الاصول لابن سراج، 6 الالفاظ المترادفة والمتقاربه المعنی، شرح الصفات، الجامع الکبیر فی تفسیر القرآن، الایجاز فی شرح الایضاح لابی علی، حدودالاکبر والاصغر فی النحو. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 69. 2 ـ تاریخ الاسلام 27 / 82. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 533. 4 ـ معجم الادباء 14 / 73. 5 ـ تاریخ بغداد 12 / 17. 6 ـ الفهرست (الندیم) 69. 7 ـ هدیه العارفین 1 / 683.

دیگر منابع: اللباب 2 / 37؛ ریحانه الادب 2 / 330؛ تاریخ التراث العربی 8 / 193؛ الانساب 3 / 89؛ البدایة والنهایه 11 / 314؛ المنتظم 14 / 371؛ لسان المیزان 4 / 248؛ وفیات الاعیان 3 / 299؛ شذرات الذهب 2 / 109؛ العبر 2 / 164؛ بغیه الوعاة 2 / 180؛ النجوم الزاهره 4 / 168؛ طبقات المفسرین (داوودی) 1 / 423؛ طبقات المفسرین (سیوطی) 68 ـ 69؛ میزان الاعتدال 3 / 149؛ الذریعه 24 / 307؛ معجم المؤلفین 7 / 162؛ روضات الجنات 480؛ طبقات اعلام الشیعه 193؛ نزهه الالباء 319.

احسان آذرکمند