محدثی حافظ دانسته اند که از طریق تفّقه در احادیث، فتوا می داد. 3 کسانی چون ابواحمد عسّال، ابوالشیخ، احمدبن ابراهیم بن افرجه و عبداللّه بن محمدبن عمر از او روایت کرده اند. احزم کسانی را که معتقد بودند لفظ قرآن مخلوق است، کافر می دانست. 4 کتاب الوصیه اثر اخرم است. او در سال 301 هجری از دنیا رفت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ ذکر اخبار اصبهان 2 / 224. 2 ـ تاریخ الاسلام 23 / 77. 3 ـ ذکر اخبار اصبهان 2 / 224. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 144. 5 ـ هدیه العارفین 2 / 25.

دیگر منابع: تذکره الحفاظ 2 / 747؛ الوافی بالوفیات 3 / 190؛ النجوم الزاهرة 3 / 184؛ شذرات الذهب 2 / 234؛ العبر 1 / 442.

رضا جعفری بوقاب

محمد ـ أدفُوی

محمد ـ أدفُوی (305 ـ 388ق)

ابوبکر محمدبن علی بن اُدفوی مصری

وی صفر سال 305 هجری1 در أُدفو نزدیک اسوان یکی از روستاهای مصر به دنیا آمد و سپس در مصر سکونت گزید و به کار چوب فروشی پرداخت. او حدیث را نزد ابوبکر نحّاس و قرائت را نزد ابوغانم المظفربن احمد مصری و دیگران آموخت و از فضلا و دانشمندان و شیخ نامدار روزگار خود شد. او که مفسر و قاری کتاب خدا بود، قرآن را به روایت وَرش تلاوت می کرد. اُدفوی به تدریس علوم پرداخت و شاگردان بسیاری در کلاس درسش شرکت می جستند که از جمله آنها محمدبن حسین بن نعمان، حسن بن سلیمان و ابوالفضل محمدبن جعفر خزاعی بودند. وی پس از 83 سال عمر، سرانجام در ربیع الاول سال 388 هجری از دنیا رفت. 2 وی آثاری چون الامتاع فی احکام السماع و الاستغنا فی تفسیر القرآن را در بیست جلد نوشته است. 3

پی نوشت ها

[1] ـ بغیه الوعاة 1 / 189. 2 ـ تاریخ الاسلام 27 / 177. 3 ـ هدیه العارفین 2 / 56.

دیگر منابع: طبقات المفسرین (سیوطی) 97؛ طبقات المفسرین (داوودی) 3 / 197؛ الوافی بالوفیات 4 / 117؛ شذرات الذهب 3 / 130؛ العبر 2 / 175؛ سیر اعلام النبلاء 16 / 495؛ تذکره الحفاظ 3 / 1020؛ معجم البلدان 1 / 126؛ معجم المؤلفین 10 / 305.

رضا جعفری نوقاب

محمد ـ

ازدیمحمد ـ ازدی (326 ـ 362ق)

ابوالحسن محمدبن هانی ازدی اشبیلی مهلبی اندلسی

وی در سال 326 هجری1 در اشبیلیه اندلس به دنیا آمد و در آنجا رشد و تحصیل کرد. 2 او از نوادگان مهلب، پدرش شاعر و لقب دیگرش ابوالقاسم بود. 3 رجال نویسان اهل سنّت، وی را متخصص در فنون ادبیات، ادیب، شاعری نامدار و پرچمدار شعر در اندلس، شارب خمر و متهم به فسق و فجور و غرق شده در لذت ها و گناهان، حافظ اشعار عرب و تاریخ آنها و پیروی کننده از سبک معرّی در شعر معرفی کرده و گفته اند پس از اتهام، فراری شد و به شهرهای زّاب، عدوه المغرب، قیروان و نزد معز عبیدی پناه برد. 4 سال 362 هجری در حالت مستی ـ پس از خروج از منزلش ـ کشته شد. 5 آثار او عبارت اند از: دیوان شعر، تاریخ ابن هانی. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 7 / 130. 2 ـ النجوم الزاهره 4 / 67. 3 ـ البدایة والنهایه 11 / 274. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 131. 5 ـ وفیات الاعیان 4 / 421. 6 ـ معجم الادبا 19 / 92.

دیگر منابع: دایره المعارف الاسلامیه 1 / 289؛ هدیه العارفین 2 / 47؛ شذرات الذهب 3 / 41؛ العبر 2 / 114؛ الکامل فی التاریخ 8 / 547؛ جذوه المقتبس 96؛ معجم البلدان 1 / 195؛ نفح الطیب 2 / 101؛ لغت نامه دهخدا 1 / 318؛ حسن المحاضره 1 / 599؛ المختصر فی اخبار البشر 2 / 112.

احسان آذرکمند

محمد ـ ازدی

محمد ـ ازدی (م. 343ق)

ابوعبداللّه محمدبن عبد الرؤف بن محمدبن عبد الحمید ازدی ملقب به ابوخنیس قرطبی

از دانشمندان قرطبه و از شاگردان احمدبن بشربن اغبس و قاسم بن اصبغ بود. او را کاتبی بلیغ و عالم به لغت، غریب الحدیث و تاریخ شمرده اند که کتاب خوبی درباره شاعران اندلس نگاشته و در سال 343 هجری از دنیا رفته است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 64.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 25 / 286؛ الوافی بالوفیات 3 / 254؛ بغیه الوعاة 1 / 159؛ معجم المؤلفین 10 / 166.

محمود هیئتی