علت اصلی آن، محدودبودن انتشار آنها به خراسان باشد. آثاری که نامشان در منابع گوناگون ثبت شده و در باب اخبار، احادیث و عقاید شیعه است، 33 عبارت اند از: الفرق بین الآل والامه، البرهان السدید من عون المدید، اثبات الامامه، الرد علی من انکر الاثنی عشر ومعجزاتهم، الحجة فی ابطاء القائم علیه السلام ، مرج البهاء وروض الضیاء، التکلیف والتوصیف، التلخیص والتخلص فی التفسیر، المثل والسیر والخراج، المساواة والمقابله، القواعد، المناسک، الطلاق، مجلس الرهنی، 34 الفروق بین الاباطیل والحقوق در باره دلایل و شرایط صلح امام حسن علیه السلام با معاویه، 35 البدع که رشیدالدین، استاد یاقوت حموی آن را داشته و مطلبی که بتوان انکار کرد در آن ندیده است، نحل العرب که در این کتاب از پراکنده شدن عرب های مسلمان به تفکیک شیعه، سنی و خارجی در سرزمین ها و شهرهای گوناگون جهان اسلام سخن گفته، شیعیان را ستوده و دیگران را نکوهش کرده بود. یاقوت که بخشی از آن را به دست آورده بود، می گوید در آن، فرقه های موجود در شرق به ویژه کرمان، سیستان، خراسان و طبرستان را آورده بود. همچنین در این کتاب، ماجرای ملبدبن یزید شیبانی که در زمان منصور عباسی (حکومت 136 ـ 158ق) قیام کرد و کشته شد را در محله حربیه دروازه عبده بغداد از ابن محتسب شنیده و گزارش کرده است، الدلائل علی نحل القبائل، 36 اشکال العالم37 درباره جغرافیای سرزمین های شرقی ایران که جغرافی نویسانی چون یاقوت (م. 626ق) و زکریا قزوینی (م. 682ق) از آن بهره برده اند، 38 و احتمالاً نسخه ای از صورالاقالیم یا اشکال العالم که در کابل وجود دارد و به جیهانی منتسب شده، 39 همین کتاب باشد. البقاع، التقوی، البرهان، الآل والعتره، الاتباع وترک المراء فی القرآن، المتعه، القلائد شامل مسائل اختلافی بین شیعه و اهل سنّت. 40 کتاب القلائد را برای سیدصفی الدین محمدبن معد موسوی از خراسان آورده بودند. وی آن را خوانده و نیکو و سودمند توصیف کرده است. همچنین علامه حلی بخش نکاح آن را دیده و نیکو شمرده است. 41 مفضلواالانبیاء والرسل والائمة علی الملائکه، 42 مقدمات علم القرآن که ابن طاووس در کتاب سعدالسعود از آن بهره فراوان برده است، 43 رهنی در این کتاب می خواهد نشان دهد قرائات سبعه بی پایه است و امام علی و اهل بیت علیهم السلام تنها مرجع تفسیر قرآن هستند. او می گوید نسخه های قرآن که عثمان به شهرها فرستاد، در قرائت بعضی از آیات با یکدیگر
متفاوت بوده اند. او پاره ای از این اختلافات را فهرست کرده است. 44 الازمنة والامکنه. 45

ابوالعباس احمدبن علی بن عباس بن نوح (زنده در 408ق) کتاب های رهنی را روایت کرده است. 46

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادبا 6 / 2434 ـ 2435. 2 ـ الفهرست (الطوسی) 132. 3 ـ رجال (النجاشی) 2 / 303. 4 ـ معجم الادبا 6 / 2435. 5 ـ الغیبه (الطوسی) 208. 6 ـ کمال الدین وتمام النعمه 245، 352 و 454. 7 ـ من لایحضره الفقیه 3 / 106 و 108. 8 ـ اختیار معرفه الرجال 1 / 147. 9 ـ تاریخ مدینة دمشق 22 / 15 و 16. 10 ـ شواهدالتنزیل 2 / 162. 1
[1] ـ معجم البلدان 3 / 108. 12 ـ کمال الدین وتمام النعمه 417. 13 ـ معجم الادبا 6 / 2435. 14 ـ اختیار معرفه الرجال 1 / 147. 15 ـ دلائل الامامه 489. 16 ـ کمال الدین وتمام النعمه 352. 17 ـ شواهدالتنزیل 2 / 162. 18 ـ رجال (النجاشی) 2 / 174. 19 ـ رجال (النجاشی) 2 / 303. 20 ـ معجم رجال الحدیث 16 / 133. 2
[1] ـ معجم الادبا 6 / 2435. 22ـ الذریعه 8 / 238. 23ـ الذریعه 1 / 81. 24 ـ رجال (الطوسی) 510. 25 ـ نور البراهین 1 / 530. 26 ـ رجال (النجاشی) 2 / 303. 27 ـ اختیار معرفه الرجال 147 و 148؛ التحریر الطاووسی 232 و 603. 28 ـ رجال (الطوسی)، 510؛ الفهرست (الطوسی) شماره 132. 29 ـ رجال (النجاشی) 2 / 303. 30 ـ معجم رجال الحدیث 16 / 13
[1] ـ 133. 3
[1] ـ معجم الادبا 6 / 2435. 32 ـ الفهرست (الطوسی) شماره 132. 33 ـ معجم الادبا 2435؛ معجم البلدان 3 / 108. 34 ـ معالم العلما 116. 35 ـ علل الشرائع 1 / 211. 36 ـ معجم الادبا 6 / 2435. 37 ـ حدودالعالم 10. 38 ـ معجم البلدان 1 / 59، 333، 377 و 2 / 198، 344 و ...؛ آثارالبلاد واخبارالعباد 259. 39 ـ الذریعه 15 / 97. 40 ـ رجال (النجاشی) 2 / 303. 4
[1] ـ ایضاح الاشتباه 290. 42 ـ علل الشرائع 1 / 20؛ بحارالانوار 57 / 308. 43 ـ سعدالسعود 20، 24، 227 ـ 228 و 279 ـ 281. 44 ـ کتابخانه ابن طاووس 451. 45 ـ الذریعه 3 / 138. 46 ـ رجال (النجاشی) 2 / 303.

دیگر منابع: اعیان الشیعه 9 / 190؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 248 و 311؛ خلاصه الاقوال 396؛ رجال (ابن داوود) 270 و 277؛ الوافی بالوفیات 2 / 243؛ جامع الرواة 2 / 79؛ نقدالرجال 4 / 147 ـ 148 و 348؛ طرائف المقال 1 / 184؛ ایضاح المکنون 2 / 262؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی 5 / 61.

محمد غفوری

محمد ـ زبیدی

محمد ـ زبیدی (316 ـ 379ق)

ابوبکر محمدبن حسن بن عبیداللّه بن مذحج زبیدی اندلسی اشبیلی

وی در سال 316 هجری در اشبیلیه متولد1 و سپس در قرطبه