صولی یکی از داعیان دولت بنی عباس بود. 1 ابوبکر نزد ثعلب، مبرد، ابوالعینا محمدبن قاسم و ابوالعباس کدیمی مشغول به تحصیل شد و به درجات عالیه ای رسید و جزو علما و دانشمندان بزرگ عصر خود قرار گرفت. او با فنون آداب خلفا و اخبار ملوک، اشراف و طبقات از شعرا آشنا بود و کتاب هایی درباره این گروه ها را نوشت. علمای رجال اهل سنّت، وی را محدثی حافظ، کثیرالروایه، دارای اعتقادات و طریقتی نیکو و صحیح و مقبول القول دانسته اند. کسانی چون ابوعمربن حیویه، ابوبکربن شاذان، ابوالحسن دارقطنی، ابن جندی و مرزبانی از او روایت کرده اند. 2 وی ادیب، شاعر، کاتب و عالمی فاضل بود که به دربار راضی باللّه و سپس مقتدر باللّه راه یافت و از ندیمان خلیفه شد. ابوبکر در بازی شطرنج مهارت ویژه ای داشت؛ به طوری که ضرب المثل شده بود. او در پایان عمر، بغداد را به قصد بصره ترک کرد و سرانجام در سال 335 هجری در بصره به طور ناگهانی از دنیا رفت. 3 وی آثار بسیاری را نوشت که عبارت اند از: الاوراق فی اخبار الخلفاء والشعرا، اخبار من بقی من بنی العباس، اخبار ابن هرمه و مختار شعره، اخبار السیدالحمیری ومختار شعره، اخبار احمدبن یوسف ومختار شعره، اخبار سُدیف و مختار شعره، المرثدی فی الشعر والشعرا، الوزرا، العباده، ادب الکتاب (ادب الکاتب) علی الحقیقه، تفضیل السنان، الشبان، الانواع، رمضان، سئوال وجواب رمضان لأبی المنجم، الشامل فی علم القرآن، مناقب علی بن محمدبن الفرات، اخبار ابی تمام، اخبار الجبائی ابی سعید، العباس بن احنف ومختار شعره رسالته، فی السعاده، اخبار ابی عمروبن العلا، الغرر که به صورت امالی است، گردآوری اشعاری از شاعران به ترتیب حروف الفبا، 4 اخبارالشعراء، شرح الحماسه، الشطرنج، ما اتفق لفظه واختلف معناه، 5 اخبارالقرامطه، نظم، 6 وقعه الجمل، الورقه، 7 الکتاب، 8 رسالة فی اخبار الشعرا، 9 جزء فی الحدیث، 10 اخبار وزراء بنی العباس11 و رجال ابی بکر محمدبن یحیی بن العباس الصولی الشطرنجی. 12

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادبا 19 / 109. 2 ـ تاریخ بغداد 3 / 427. 3 ـ معجم الادبا 19 / 109. 4 ـ الفهرست (الندیم) 167 ـ 168. 5 ـ هدیه العارفین 2 / 38. 6 ـ معجم المؤلفین 12 / 105. 7 ـ الذریعه 25 / 66 و 135. 8 ـ الذریعه 17 / 278. 9 ـ الذریعه 11 / 40. 10 ـ الذریعه 5 / 101. 1
[1] ـ الذریعه 1 / 353. 12 ـ الذریعه 10 / 148.

دیگر منابع: وفیات الاعیان 4 / 356؛ العبر 2 / 50؛ لسان المیزان 5 / 427؛ معجم الشعرا 382؛ شذرات الذهب 2 / 339.

رضاجعفری نوقاب

محمد ـ صیرفی

محمد ـ صیرفی (م. 330ق)

ابوبکر محمدبن عبداللّه بن ابراهیم صیرفی بغدادی

از فقهای شافعی مذهب و فردی خوش فهم و عالم بود1 و در اصول فقه و علم شروط تبحر داشت. 2 او اهل بغداد بود و فقه را نزد ابوالعباس ابن سریج3 و حدیث را از احمدبن منصور رمادی آموخت. ابوالحسن علی بن محمد حلبی نیز از کسانی است که از او روایت دارد. 4 او با ابوالحسن اشعری مناظره ای داشته است. 5 کتاب های الشروط، الاصول، الفتوی، المستفاد فی النظر المستجاد، شرح الرساله، 6 البیان فی دلائل الاعلام علی اصول الاحکام، حساب الدور، نقض کتاب عبیدالله بن طالب، الفرایض، الاجماع والحیل اثر اوست. 7 صیرفی که در سال های پایانی عمر در مصر بوده و در ربیع الآخر سال 330 هجری در این سرزمین درگذشت. 8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 5 / 449. 2 ـ وفیات الاعیان 4 / 199. 3 ـ وفیات الاعیان 4 / 199. 4 ـ تاریخ بغداد 5 / 449. 5 ـ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 116. 6 ـ طبقات الفقهاالشافعیه (عبادی) 69. 7 ـ کشف الظنون 1 / 695. 8 ـ تاریخ بغداد 5 / 449.

دیگر منابع: طبقات الفقهاء (شیرازی) 111؛ الانساب 3 / 574؛ الکامل فی التاریخ 8 / 392؛ مرآه الجنان 2 / 224؛ تاریخ الاسلام 24 / 290؛ تهذیب الاسماء واللغات 2 / 193؛ الوافی بالوفیات 3 / 346؛ العبر 2 / 36؛ شذرات الذهب 2 / 325؛ سیر اعلام النبلاء 15 / 284؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 33.

محمود هیئتی

محمد ـ صیمری

محمد ـ صیمری (م. 315ق)

ابوعبداللّه محمدبن عمر صیمری بصری

او اهل صیمره و از شاگردان ابوعلی جبائی معتزلی بود که پس از درگذشت ابوعلی، ریاست معتزله بصره به او رسید. شیخ ابوسعید سیرافی علم کلام را نزد وی آموخت و ابوبکربن اخشید نیز از شاگردان ابوعلی به شمار می آمد. 1 او را علامه، شیخ المعتزله و صاحب مصنفات دانسته اند. 2 کتاب های المسائل والجوابات له، نقض کتاب