السلطان، العلل، عمل شهر رمضان، صلاه الفرج وادعیتها، السبحه، الحدیثین المختلفین و الردّ علی ابن قولویه فی الصیام. 6

پی نوشت ها

1ـ رجال (النجاشی) 2 / 305. 2ـ طبقات اعلام الشیعه 1 / 236. 3ـ رجال (النجاشی) 2 / 305. 4 ـ الفهرست (الطوسی) 136. 5 ـ رجال (الطوسی) 511. 6 ـ رجال (النجاشی) 2 / 305.

دیگر منابع: منهج المقال 279؛ جامع الرواة 2 / 61؛ خلاصه الاقوال 162؛ رجال (ابن داوود) 292؛ اعیان الشیعه 9 / 65؛ تنقیح المقال 2 / 70.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ قُهستانی

محمد ـ قُهستانی (حدود 220 ـ 313ق)

ابوقریش محمدبن جمعه بن خلف قهستانی اصم

پس از سال 220 هجری متولد شد. 1 وی محدث، حافظ و در نقل حدیث، فردی ضابط، دقیق، متقَن، امین و مورد اعتماد بود. 2 در خراسان اقامت داشت3 و در طلب علم سفرهای بسیاری به سرزمین های گوناگون چون بغداد، کوفه، بصره، ری و حجاز کرده و از بسیاری از مشایخ همچون محمدبن حمید رازی، احمدبن منیع بغوی، محمدبن زنبور مکی، ابوکریب محمدبن العلاء همدانی حدیث شنیده و روایت کرده است. ابوحامدبن شرقی، ابوبکربن علی رازی، ابوسهل صُعلوکی و ابوعلی نیشابوری و برخی دیگر نیز از او روایت کرده اند. 4 روایات و احادیث او در خراسان ـ به سبب اقامتش در آنجا ـ از شهرت چشمگیری برخوردار بود. وی درباره حدیث با حافظان روزگار خویش مذاکره می کرد و اغلب بر آنها برتری می یافت. 5 در بغداد نیز به گزارش حدیث پرداخت و افرادی چون ابوبکر شافعی و محمدبن مخلد دوری از او روایت کردند. وی سرانجام در سال 313 هجری در قُهستان (نام قدیم ولایتی در خراسان جنوبی بین یزد و خراسان) 6 از دنیا رفت. آثار او عبارت اند از: المسندَین علی الرجال و علی الابواب (وی دو المسند داشته که یکی را بر حسب رجال و دیگری را بر طبق ابواب مرتب کرده است)، حدیث الائمه (مالک، سفیان ثوری، شعبه، یحیی بن سعید و برخی دیگر)، 7 و المسندالکبیر، 8 که ظاهراً یکی از دو کتاب المسند سابق است.

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 304. 2 ـ تاریخ بغداد 2 / 169. 3 ـ الانساب 4 / 565. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 14 / 304. 5 ـ الانساب 4 / 565.
6 ـ فرهنگ معین 6 / 1482. 7 ـ تاریخ بغداد 2 / 169. 8 ـ هدیه العارفین 2 / 30.

دیگر منابع: طبقات الحفاظ 324؛ المنتظم 13 / 254؛ الوافی بالوفیات 2 / 309؛ العبر 1 / 468؛ النجوم الزاهره 3 / 215؛ شذرات الذهب 2 / 268؛ معجم المؤلفین 9 / 159؛ الاعلام 6 / 73.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ قیسی

محمد ـ قیسی (م. 391ق)

ابوعبداللّه محمدبن ابراهیم بن سعید قیسی معروف به ابن ابی قرامید

وی یکی از علمای حدیث قرطبه بود که رجال حدیث را به خوبی می شناخت و آشنایی کامل و دقیقی از آنان داشت. افزون بر این، معانی روایات را به خوبی می فهمید و آنها را به طوردقیق ضبط می کرد؛ به همین سبب، آنچه را نوشته، دقیق و مطمئن است. باوجود این اشراف و دقت نظر در ثبت و ضبط احادیث، خودش بسیار کم روایت کرده است. 1 زمانی که محمدبن یحیی بن زکریا، عهده دار امر قضاوت بود، از جانب او مأمور نظارت بر امور اوقاف شد و تا زمان مرگش مشغول این وظیفه بود. 2 وی از افرادی چون احمدبن سعیدبن حزم، ابوبکر محمدبن معاویه قُرشی، احمدبن مُطرِّف، محمدبن یحیی بن عبدالعزیر، عبداللّه بن محمدبن علی باجی، عباس، ابن مُفرِج قاضی، 3 یحیی بن یحیی لیثی4 و اسلم بن عبدالعزیز قاضی حدیث شنیده یا روایت کرده است. 5 پسرش ابوبکر محمد6 و ابوعمر یوسف بن عبدالبر غری از شاگردان و راویان او به شمار می آیند که ابوعمر، استاد با دقیق ترین فرد در ثبت احادیث و فهیم ترین فرد در درک معانی خوانده است. 7 ابوالولید عبداللّه بن محمد معروف به ابن فرضی از معاصران وی بوده و تصریح کرده با هم از محضر استادان گوناگون حدیث می شنیدند. 8 وی در سال 391 هجری در مجلس قضاوت، ناگهان فلج شد و پس از انتقال به منزلش در همان روز درگذشت. فرزندش محمد بر او نماز گزارد و در مقبره مُتعه به خاک سپرده شد. 9 برخی نیز معتقدند وی تا پیش از سال 493 هجری زنده بوده است. 10 اثر وی کتابی است که در آن گفته های ابوزکریا یحیی بن معیِن را درسی جزء گردآوری کرده است. 11

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 136. 2 ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 136. 3 ـ تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس 2 / 136.