از او در امارت سامانیان نیست، برخی از پژوهشگران را به این باور انداخته که او جانش را بر سر وزارت نهاده است. 6 البته باید توجه داشت که جابه جایی قدرت به سبب توطئه برخی درباریان و لشکریان در برابر نفوذ اسماعیلیان صورت گرفت و پس از آن، نوح به کشتار داعیان و درباریان هوادار آنان همت گماشت7 و مصعبی خود از مخالفان اسماعیلیه بود؛ بنابراین اتهام گردیزی جای درنگ جدی دارد؛ ولی روشن نیست که سرنوشت او به کجا انجامید. ابوطیب مصعبی افزون بر نوشته ها (نامه ها)، اشعاری دارد که محمد دبیر سیاقی آن ها را در مجموعه ای با نام گنج بازیافته منتشر کرده است.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بیهقی 1 / 112. 2 ـ یتیمه الدهر 4 / 90. 3 ـ لباب الالباب، النصف الثانی 7. 4 ـ معجم البلدان 1 / 419. 5 ـ زین الاخبار 329. 6 ـ تاریخ سامانیان 292. 7 ـ ر. ک: الفهرست (الندیم) 239.

دیگر منابع: الذریعه 9 / 1056 و 18 / 235.

محمد غفوری

محمد ـ مطرز

محمد ـ مطرز (26
[1] ـ 345ق)

ابوعمرو محمدبن عبدالواحد مطرز زاهد ابیوردی، معروف به غلام ثعلب

ابوعمرو در سال 261 هجری در ابیورد به دنیا آمد و از دوران تحصیل و رشد او اطلاعی دردست نیست. وی از کسانی چون موسی بن سهل وشّا، احمدبن عبیداللّه نرسی، محمدبن یونس کدیمی، حارث بن ابی اسامه، احمد جمّال و محمدبن عثمان عبسی روایت شنیده و افرادی نیز از او نقل روایت کرده اند؛ ازجمله: ابوالحسن بن رزقویه، ابن منده، حاکم نیشابوری، ابن بشران، علی بن احمد رزاز، ابوالحسن حمامی و ابوعلی بن شاذان1 رجال نویسان اهل سنّت، او را محدثی ثقه معرفی کرده و مهارت وی را در علم لغت ستوده اند. حتی گفته اند کسی در این علم به پای وی نمی رسد. درمقابل، برخی از ادیبان، او را در لغت موثق نمی دانند و طبیعتاً به نظرهای او اعتماد نمی کنند. ابوعمرو در سال 345 هجری از دنیا رفت و در کنار مزار معروف کرخی به خاک سپرده شد. 2 آثار او که در منابع آمده، عبارت اند از: شرح فصیح لثعلب، فائتُ الفصیح، جزءُ لطیف، یواقیت، مرجان (هر دو در لغت)، الحضری فی الکلمات،
غریب الحدیث که طبق مسند احمدبن حنبل نوشته، المکنون والمکتوم، المستحسن فی اللغه، فائت المستحسن، ما انکره الاعراب علی ابی عبیدة فیما رواه، الموشح، السریع، التفاحه، فائت الجمهره، فائت العین، تفسیر اسماءالقراء، المداخل فی اللغه، حَلُّ المداخل، النوادر، العشرات، البیوع، الشوری، القبائل، یوم ولیله و الساعات. 3

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 508. 2 ـ تاریخ بغداد 2 / 356. 3 ـ معجم الادبا 18 / 226.

دیگر منابع: طبقات النحویین واللغویین 229؛ المنتظم 6 / 380؛ وفیات الاعیان 4 / 329؛ العبر 2 / 268؛ الوافی بالوفیات 4 / 72؛ البدایة والنهایه 11 / 230؛ بغیه الوعاة 69؛ شذرات الذهب 2 / 370؛ طبقات الحنابله 2 / 67؛ الذریعه 25 / 306.

احسان آذرکمند

محمد ـ مَطیریّ

محمد ـ مَطیریّ (حدود 245 ـ 335ق)

ابوبکر محمدبن جعفر بن احمدبن یزید مطیری صیرفی بغدادی

وی اهل مطیره از روستاهای اطراف سامرا بود و در بغداد اقامت داشت. 1 تاریخ ولادت وی به درستی روشن نیست. ذهبی گوید مطیری به هنگام درگذشت، 90ساله بود؛ ازاین رو و با توجه به سال درگذشت وی می توان پنداشت که در حدود 245 هجری زاده شده است. 2 وی نزد بزرگانی چون حسن بن عرفه، علی بن حرب و یحیی بن عیاش قطان حدیث آموخته و از ایشان روایت کرده است. چنان که افرادی همچون ابوالحسن دارقطنی، ابوحفص بن شاهین و ابوالحسین بن جمیع از وی حدیث روایت کرده اند. 3 رجال شناسان اهل سنّت، وی را محدثی شایسته، موثق، راستگو و امین دانسته اند. 4 وی به سال 335 هجری از دنیا رفت5 و آثار فراوانی از خود برجای گذاشت که از این قرارند: حساب الدور، الحیل الشرعیه، دلایل الاحکام علی اصول الاحکام، شرح رسالة الامام الشافعی فی الفقه، الفرایض، نقض کتاب عبداللّه بن طالب. 6

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 2 / 145. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 301. 3 ـ الانساب 5 / 329. 4ـ تاریخ بغداد 2 / 145. 5ـ المنتظم 14 / 62. 6ـ هدیه العارفین 2 / 37.

دیگر منابع: العبر 2 / 50؛ شذرات الذهب 2 / 339؛ اللباب 3 / 227؛ النجوم الزاهره 3 / 294؛ معجم المؤلفین 9 / 150.

اسماعیل اسماعیلی