می باشد که در آن شرح بدعت های مذکور در آن کتاب را توضیح داده است. مستملی در سال 434ه از دنیا رفت. 3

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 5 / 289. 2 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 4 / 174. 3 ـ الانساب 5 / 289.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 420؛ لغت نامه دهخدا 1 / 12 / 18404؛ هدیة العارفین 1 / 210؛ معجم المؤلفین 2 / 292.

پژوهشکده

اسماعیلی ـ نیشابوری

اسماعیلی ـ نیشابوری (36
[1] ـ پس از 430ه)

ابوعبداللّه لرحمن اسماعیل بن احمدبن عبداللّه حیری نیشابوری.

او اهل نیشابور بود. در سال 423ه در حال بازگشت از مکه، وارد بغداد شد و در آنجا از افرادی مثل احمدبن ابراهیم عبدوی و حسن بن احمد مخلدی و دیگران حدیث نقل کرد و صحیح بخاری را از ابوالهیثم شنید. و ابوبکر خطیب بغدادی کتاب صحیح بخاری را به طور کامل در سه مجلس از او فرا گرفت. 1 افرادی مثل حاکم نیشابوری و احمدبن حسین بیهقی از او حدیث نقل کردند. او قاضی نیشابور و مردی فاضل، مفسر، 2 فقیه، واعظ و زاهد بود3 و در دانش و فضل، معرفت و فهم، صدق و دیانت، سرآمد گزارش شده است. 4 تألیفات بسیاری در علوم قرآن حدیث، وعظ و تذکره دارد5 که کتاب الکفایة فی التفسیر از جمله آنهاست. به نظر می رسد او دارای مذهب شافعی بوده است. 6 حیری پس از سال 430ه درگذشت7 و در قبرستان حیره (محله ای در نیشابور) دفن شد. 8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 6 / 313. 2 ـ الانساب سمعانی 2 / 298. 3 ـ تاریخ نیشابور المنتخب من السیاق 174. 4 ـ تاریخ بغداد 6 / 313. 5 ـ تاریخ نیشابور 174. 6 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 265. 7 ـ تاریخ بغداد 6 / 313. 8 ـ الانساب 2 / 298.

دیگر منابع: المنتظم 15 / 274؛ معجم الادباء 6 / 128؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 539؛ الوافی بالوفیات 9 / 84؛ نکت الهمیان / 119؛ طبقات المفسرین سیوطی 24؛ طبقات المفسرین (داودی) / 1 / 106؛ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 206؛ البدایة و النهایه 12 / 47؛ شذرات الذهب 3 / 245؛ الاعلام 1 / 309؛ معجم المفسرین 1 / 87؛ معجم المؤلفین 2 / 260.

پژوهشکده

اصبغ ـ

غرناطیاصبغ ـ غرناطی (370 ـ 426ه)

ابوالقاسم اصبغ بن محمدبن اصبغ بن سمح غرناطی مهری مشهور به ابن سمح.

در سال 370ه1 در قرطبه2 اندلس به دنیا آمد و در غرناطه ساکن شد. 3 ابن سمح در علم عدد، هندسه، طب، هیأت و افلاک و حرکات نجوم مهارت داشت4 و ظاهراً در دانش کیمیا نیز دستی داشت. 5 ابن سمح از بزرگ ترین شاگردان مسلمه بن احمد مجریطی بود و بعدها پیروی از رأی و نظر ابومحمد سوسی را برگزید و او را از دیگران برتر می دانست. 6 از معروف ترین شاگردان او ابومروان سلیمان بن ناشی را می توان نام برد. وی به سبب نابسامانی های سیاسی، زادگاهش را ترک گفت و به غرناطه رفت و تحت حمایت حبوّس صنهاجی درآمد. در آنجا دارایی بسیار اندوخت و فراخ حال و نیکوروزگار گردید. سال 420 یا 426ه7 در غرناطه درگذشت. 8 ده اثر به ابن سمح نسبت داده شده است. المدخل الی الهندسه فی تفسیر کتاب اقلیدس، ثمار العدد (المعاملات)، طبیعة العدد، الکبیر فی الهندسه، سندهند (الزیج)، التعریف بصورة صنعة الاسطرلاب، العمل بالأسطرلاب، التعریف بجوامع ثمرته، الکافی فی الحساب الهوائی، رمایة الغرض و حمایة الجوهر عن العرض. 9

پی نوشت ها

[1] ـ التکمله لکتاب الصله 1 / 171. 2 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 3 / 707. 3 ـ الوافی بالوفیات 9 / 282. 4 ـ طبقات الامم 69. 5 ـ مقدمه ابن خلدون 697. 6 ـ التکمله لکتاب الصله 1 / 170. 7 ـ طبقات الامم 69. 8 ـ عیون الانباء 483. 9 ـ التکمله لکتاب الصله 1 / 171.

دیگر منابع: نفح الطیب 3 / 176 و 375؛ الاحاطة فی اخبار غرناطه 1 / 428؛ الوافی بالوفیات 9 / 282؛ ایضاح المکنون 1 / 583؛ لغت نامه دهخدا 1 / 284؛ الاعلام 1 / 333؛ معجم المؤلفین 2 / 302.

اسماعیل اسماعیلی

افرائیم ـ ابن زفان

افرائیم ـ ابن زفان (زنده در 453ه)

ابوکثیر افرائیم بن حسن بن اسحاق معروف به ابن زفان.

وی از پزشکان یهودی سرزمین مصر بود که پزشکی را از ابوالحسن علی بن رضوان طبیب فرا گرفته بود و از شاگردان برجسته او به شمار می رفت، سلامه بن رحمون نیز از ابن زفان استفاده کرد. این طبیب در خدمت خلفای زمان خود بود و از این راه به اموال و دارایی