صنعانی و قرطبی) به چاپ رسیده است، المأتین، که دست کم سه مجلد بوده و ذهبی در مواردی به این کتاب اشاره و از آن نقل نموده است؛ 15 الاربعین در حدیث؛ 16 شعر که برخی از آنها را ثعالبی17 و برخی دیگر را ابن عساکر نقل کرده است؛ 18 وصیت نامه ای نیز از او به جای مانده که عقاید خود را در آن به طور مشروح و مستدل بیان داشته است. سُبکی متن آن را به تفصیل نقل نموده است. 19 گفتنی است که کحّاله به اشتباه بعضی از تصنیفات ابواسماعیل عبداللّه بن محمد انصاری20 را به ابوعثمان صابونی نسبت داده است. 21

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ نیشابور (المنتخب من السیاق) 180؛ معجم الادباء 7 / 19. 2 ـ تاریخ نیشابور 177. 3 ـ معجم السفر 34. 4 ـ تاریخ نیشابور 176. 5 ـ سیر أعلام النبلاء 16 / 477. 6 ـ تاریخ مدینة دمشق 5 / 276، 6 / 199 و 324، 11 / 482 و 17 / 429. 7 ـ تاریخ نیشابور 176. 8 ـ الأنساب 3 / 506. 9 ـ عقیدة السلف و اصحاب الحدیث (ثلاث رسائل) 49. 10 ـ السنن الکبری (بیهقی) 1 / 97. 1
[1] ـ تاریخ نیشابور 176 و 180؛ تاریخ مدینة دمشق 5 / 276 و 9 / 8، 11 و 12. 12 ـ الانساب 3 / 506. 13 ـ شذرات الذهب 3 / 282. 14 ـ ریحانة الادب 7 / 198. 15 ـ لسان المیزان 1 / 222، 2 / 221 و 5 / 316. 16 ـ کشف الخلفاء 2 / 304. 17 ـ تتمة یتیمة الدهر 5 / 316. 18 ـ تاریخ مدینة دمشق 9 / 4 ـ 5. 19 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 285 ـ 292. 20 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 271 و 272. 2
[1] ـ معجم المؤلفین 2 / 275 و 276.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 30 / 224؛ العبر 2 / 294؛ سیر اعلام النبلاء 18 / 40 ـ 44؛ تذکرة الحفّاظ 3 / 1127؛ دول الاسلام 230؛ طبقات المفسرین (سیوطی) 25؛ طبقات المفسرین (داوودی) 1 / 109؛ معجم المفسرین 1 / 90؛ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 223 و 224؛ طبقات الشافعیه (أسنوی) 2 / 43 و 44؛ الکامل فی التاریخ 9 / 638؛ الوافی بالوفیات 9 / 143؛ تاریخ ابن الوردی 1 / 351؛ المختصر فی اخبار البشر 2 / 177؛ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 228؛ البدایة و النهایه 12 / 76؛ النجوم الزاهره 5 / 62؛ بغیة الطلب 4 / 1672 ـ 1686؛ مرآة الجنان 3 / 54؛ کشف الظنون 1 / 53؛ هدیة العارفین 1 / 210؛ الاعلام 1 / 317.

سیدمحمدحسین میرعبداللّه للهی

اسماعیل ـ قراب

اسماعیل ـ قراب (بعد 330 ـ 414ه)

ابومحمد اسماعیل بن ابراهیم بن محمد قرّاب سرخسی هروی.

او بعد از سال 330ه در سرخس به دنیا آمد و در هرات می زیست. حدیث را از منصوربن عباس1 و علم فقه را نزد عبداللّه لعزیز دارکی آموخت. 2 او از علمای برجسته در چند رشته بود؛ از جمله حدیث،
فقه، قرائات، معانی القرآن و ادبیات بود. 3 برای کسب دانش بیشتر به شهرهایی چون گرگان و بغداد سفر نمود و از علمای آن دیار بهره علمی برد؛ از جمله ابوبکر اسماعیلی و احمدبن محمدبن مقسم. 4 افرادی چون شیخ الاسلام عبداللّه بن محمد انصاری و ابوعطاء عبداللّه لاعلی عبداللّه لواحد ملیحی از شاگردان او بودند. او در زهد و قناعت نمونه5 بود و از فقهای شافعی به شمار می رفت. در مناقب شافعی کتابی تألیف کرد و در 116 باب مرتب نمود. اول آن در نسب پیامبر صلی الله علیه و آله و آخر آن روایاتی از شافعی در احکام می باشد که اکنون نسخه ای از آن در دو مجلد در کتابخانه دارالحدیث الاشرفیه دمشق موجود است. 6 آثار دیگر او الجمع بین صحیحین (بخاری و مسلم)، 7 الکافی فی علم القرائات و درجات التائبین می باشد. قراب در سال 414ه در هرات درگذشت. 8

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 379. 2 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 266. 3 ـ تاریخ الاسلام 28 / 338. 4 ـ تاریخ الاسلام 28 / 338. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 379 و 380. 6 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 266. 7 ـ هدیة العارفین 1 / 209. 8 ـ تاریخ الاسلام 38 / 338.

دیگر منابع: طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 154؛ طبقات الشافعیه (ابن قاضی) 1 / 176؛ غایة النهایة 1 / 160؛ معجم المؤلفین 2 / 256؛ الاعلام 1 / 307؛ کشف الظنون 1 / 745.

عبداللّه لعلی باقری

اسماعیل ـ مستملی

اسماعیل ـ مستملی (434ه)

ابوابراهیم اسماعیل بن محمدبن عبداللّه مُسْتملی بخاری.

او اهل بخارا بود. از قاضی ابوسعید خلیل بن احمد سجزی، ابوحامد محمدبن محمدبن عبداللّه صائغ و دیگران حدیث شنید. بعد از هفتادسالگی از محضر استادان و بزرگان آمل ماوراءالنهر نیز استفاده علمی برد. قسمتی از کتاب مسند السراج را در بخارا نزد ابوحامد صائغ خواند. ابومحمد عبداللّه لعزیزبن محمد نخشبی، سیّدمحمدبن علی بن حیدره جعفری و شماری دیگر، از شاگردان او به شمار می آمدند. به گفته سمعانی برخی از زندگی نامه نویسان اهل سنت مانند عبداللّه لعزیز نخشبی در معجم الشیوخ، وی را مایل به مذهب اشاعره توصیف کرده اند. 1 او دارای شرح نور المریدین و خضیعة المدّعین2 بر کتاب التعرّف لمذهب التصوّف تألیف ابوبکرابن ابی اسحاق کلابادی