از وی فرا گرفته است. 3 رازی از شاعران بزرگ آل بویه بود که به زبان های پهلوی، دری، 4 عربی، دیلمی، 5 و لهجه محلی مهارت داشته و شعر سروده است. 6 بندار در دربار دیالمه از جمله مجدالدوله دیلمی خدمت می کرد7 و اشعاری نیز در مدح وی سروده است. آثار او عبارت اند از: مونس الاحرار، چموش نامه، 8 منتخب الفرس، دیوان شعر و کتابی در لغت. 9 وی سرانجام در سال 40110 یا 433ه درگذشت. 11

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 9 / 1 / 142. 2 ـ تاریخ ادبیات در ایران (صفا) 1 / 359. 3 ـ الکنی و الالقاب 2 / 96. 4 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 23. 5 ـ مجمع الفصحاء 1؛ مقدمه 69. 6 ـ تاریخ ادبیات در ایران (صفا) 1 / 359. 7 ـ الکنی و الالقاب 2 / 96. 8 ـ دانش نامه جهان اسلام 4 / 258. 9 ـ فرهنگ بزرگان 436. 10 ـ الذریعه 9 / 1 / 142؛ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 23. 1
[1] ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 2 / 715.

دیگر منابع: دایرة المعارف بزرگ اسلامی 12 / 576.

اسماعیل اسماعیلی

بهزاد ـ نجیرمی

بهزاد ـ نجیرمی (م423ه)

بهزادبن یوسف بن یعقوب بن خُرّزاد نجیرمی.

وی منسوب به نَجیرَم محله ای در بصره است1 و همچون پدرش یوسف بن یعقوب از دانشمندان نحو و ادبیات به شمار می آمد. او از دیگران بسیار روایت و نقل قول می نمود. وی سه ماه قبل از پدرش در هفتم شوال 423ه در مصر درگذشت. 2 کتاب الانساب تألیف اوست. 3

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 5 / 274. 2 ـ معجم الادباء 7 / 134. 3 ـ هدیة العارفین 1 / 244.

دیگر منابع: بغیة الوعاة 2 / 364؛ الوافی بالوفیات 10 / 308؛ دایرة المعارف الشیعیة العامه 6 / 332.

اسماعیل اسماعیلی

بهمنیار ـ آذربایجانی

بهمنیار ـ آذربایجانی (م458ه)

ابوالحسن بهمنیاربن مرزبان کیارییس آذربایجانی.

تاریخ ولادت، چگونگی رشد و تحصیلات و استادان وی معلوم نیست. بهمنیار در آذربایجان به دنیا آمد1 و در آغاز از زرتشتیان
آذربایجان بود؛ 2 ولی سرانجام به اسلام روی آورد. 3 وی فیلسوف مشایی قرن پنجم، مفسر فلسفه ابن سینا و مروج فلسفه در این قرن بود4 و در حکمت و منطق مهارت خاصی داشت. 5 بهمنیار شاگرد برجسته ابن سینا بود6 و با استاد خود مباحثات و مناظراتی داشت و مسلک مشایی را ستایش می کرد. 7 بیشتر مباحث و پرسش هایی که برای ابوعلی سینا پیش آمده، از جانب بهمنیار طرح شده و از پیچیدگی های علوم بحث کرده است. باوجود توانایی او در فلسفه گفته اند: در کلام و ادبیات عرب مهارت نداشت. از شاگردان مشهور وی ابوالعباس لوکری است که او نیز از فلاسفه مسلمان قرن پنجم می باشد. 8 بهمنیار دارای تألیفاتی چند نیز بوده است که عبارت اند از: ما بعد الطبیعه، مراتب الموجودات، 9 التحصیل، الرتبه، الموسیقا، البهجة و السعاده. رساله های بسیاری نیز به وی منسوب است. وی سرانجام سی سال پس از ابن سینا و در سال 458ه درگذشت. 10

پی نوشت ها

[1] ـ درّة الاخبار و لمعة الانوار 57. 2 ـ تاریخ ادبیات در ایران 1 / 318. 3 ـ روضات الجنات 2 / 157 و 160. 4 ـ دانشنامه جهان اسلام 4 / 848. 5 ـ تاریخ العلماء عبر العصور المختلفه 121. 6 ـ درّة الاخبار و لمعة الانوار 57. 7 ـ ریحانة الادب 8 / 200 و 201. 8 ـ تاریخ حکماء الاسلام 113. 9 ـ الاعلام 2 / 77. 10 ـ تاریخ حکماء الاسلام 113.

دیگر منابع: دایرة المعارف الشیعیة العامه 6 / 338؛ نزهة الارواح 385؛ فرهنگ بزرگان 116؛ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 54؛ الاعلام 2 / 77؛ الذریعه 3 / 395؛ هدیة العارفین 1 / 244؛ معجم المؤلفین 3 / 81؛ لغت نامه دهخدا 1 / 352؛ رحیق مختوم 1 / 1 / 354 و 355 و 357.

اسماعیل اسماعیلی

بی بی ـ هرثمیه

بی بی ـ هرثمیه (380 ـ 477ه)

ام فضل بی بی بنت عبداللّه لصمدبن علی بن محمد ملقب به ام عربی و ام عزّی هرثمیة هرویه.

وی در حدود سال 380ه به دنیا آمد. اهل بخشه از نواحی هرات و فردی صالحه و عفیفه بود. محمدبن طاهر، ابوالفتح محمدبن عبداللّه شیرازی و عبداللّه لجباربن ابی سعد دَهّان از او روایت کردند. ام فضل اللّه ز عبداللّه لرحمان بن ابی شریح، جزئی را روایت کرد که آن جزء به نام خود ام فضل مشهور است. وی پس از نزدیک صد سال عمر، حدود سال 477ه درگذشت. 1