و مکی بن ابی طالب استفاده کرد و در زمینه علم نحو و لغت مهارت یافت. او بر اثر تلاش و کوشش به یکی از دانشمندان ادیب مبدل شد. عاصم فردی فاضل، خیرخواه و در آنچه روایت می کرد موثق بود. ابومحمدابن سیّد از کسانی است که از او بهره برده است. 2 او آثاری در ادبیات عرب از خود بر جای گذاشت که عبارت اند از: شرح معلقات سبع3 یا شرح الشعراء السته4 و شرح دیوان امرئ القیس الاوائل. 5 نسخه خطی شرح معلقات موجود است. 6 عاصم بطلیوسی در سال 494ه درگذشت. 7 تاریخ 164 و 194 که در کشف الظنون آمده اشتباه چاپی است و « سالم کرنکوی » مستشرق نیز معتقد است وی در سال 614 درگذشته است. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 1 / 367. 2 ـ کتاب الصله 451. 3 ـ بغیة الوعاة 2 / 24. 4 ـ معجم المؤلفین 5 / 51. 5 ـ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 5 / 353. 6 ـ تاریخ التراث العربی 2 / 2 / 4. 7 ـ کتاب الصله 451. 8 ـ الاعلام 3 / 248.

دیگر منابع: انباه الرواة 2 / 384؛ الوافی بالوفیات 16 / 563؛ البلغه فی تاریخ ائمه اللغه 101؛ تاریخ الاسلام 34 / 183؛ هدیة العارفین 1 / 435، لغت نامه دهخدا 9 / 13816.

مرتضی نجفی

عاصم ـ عجلی

عاصم ـ عجلی (قرن پنجم هجری)

ابوالخیر (ابوالحسین) عاصم بن حسین بن محمدبن احمدبن ابی حجر عجلی.

فاضل موثق و دانشمند امامی قرن پنجم هجری1 و از بزرگان بنوعجل، قبیله ای متمول، شجاع و صاحب نام در قزوین بود؛ 2 ازاین رو هبه ا بن حسن وکیلی در شأن او شعر سروده است. 3 عاصم از ابوالحسن عمران بن موسی بن حسن بن حسین مقرئ اجازه داشت تا آثار او، اعم از امالی و تألیفاتش را روایت کند. 4 ابوالخیر عجلی خود نیز نوشته هایی داشت که التمثیل، شجون الحکایات و مجموعه شعری در ستایش اهل بیت علیهم السلاممی باشد. 5 تاریخ وفات عاصم در دست نیست؛ ولی از اعلام قرن پنجم به شمار آمده است. 6

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست منتجب الدین 123. 2 ـ التدوین فی اخبار قزوین 3 / 309 ـ 311. 3 ـ همان. 4 ـ همان. 5 ـ فهرست منتجب الدین 123. 6 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 100.

دیگر منابع: جامع الرواة 1 / 425؛ امل الآمل 2 / 141؛ ریاض العلماء 3 / 56؛ بحار الأنوار 102 / 249؛ تنقیح المقال 2 / 112؛ معجم رجال الحدیث 10 / 196؛ الذریعه 24 / 230.

محمد غفوری

عاصم ـ کرخی

عاصم ـ کرخی (397 ـ 483ه)

ابوالحسین عاصم بن حسن بن محمد کرخی بغدادی عاصمی.

وی از اهالی کرخ بغداد بود. در سال 397ه چشم به جهان گشود و در باب الشعیر بغداد سکونت اختیار کرد. از محل تولد و همچنین نحوه رشد و بالندگی او اطلاعی به دست نیامده است. عاصم علم حدیث را از استادانی چون ابوعمر عبداللّه لواحدبن محمدبن مهدی فارسی و ابوالحسین احمدبن محمد بن احمدبن مُتَیَّمْ واعظ فرا گرفت و از محدثان بزرگ بغداد به شمار می آمد. ابوبکر خطیب، ابوعبداللّه محمدبن فضل حافظ و دیگران از او نقل روایت کرده اند. برخی او را ادیب و مورد اعتماد دانسته و ستوده اند. او اشعاری را در قالب غزل و غیره سروده بوده که مورد تحسین دیگران قرار گرفت. 1 بعضی از منابع ابیاتی از اشعار او را ثبت کرده اند. 2 دیوان شعر اثر او می باشد. 3 عاصم سرانجام در دوازدهم ماه جمادی الاخر4 سال 482 یا 483 در بغداد درگذشت و در قبرستان جامع دفن شد. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 4 / 111. 2 ـ المنتظم 16 / 286 و 288. 3 ـ ایضاح المکنون 1 / 516. 4 ـ المستفاد من ذیل تاریخ بغداد 134. 5 ـ الانساب 4 / 111.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 18 / 598؛ تاریخ الاسلام 33 / 107؛ شذرات الذهب 3 / 368؛ النجوم الزاهره 1285؛ المختصر فی اخبار البشر 2 / 199؛ الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 319؛ الاعلام 3 / 248؛ دول الاسلام 246؛ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 304؛ مراة الجنان 3 / 102؛ هدیة العارفین 1 / 435.

محمدجعفر مرادی

عُباده ـ انصاری

عُباده ـ انصاری (پس از 350 ـ 421ه)

ابوبکر عباده بن عبداللّه بن محمد انصاری اندلسی، ملقب به ابن ماءالسماء.

او که از نوادگان سعدبن عباده صحابی معروف حضرت رسول صلی الله علیه و آلهبوده است، 1 بعد از سال 350ه دیده به جهان گشود. 2 برخی او را اهل قرطبه3 و برخی دیگر، از مردم مالقه (هر دو از شهرهای اندلس)