عبداللّه لجبار ـ

زینبیعبداللّه لجبار ـ زینبی (م قرن پنجم)

عبداللّه لجبار زینبی علوی محمودی خراسانی.

او از خاندان علمی بزرگ زینبی ساکن بغداد بود. 1 عبداللّه لجبار از شاعران و استادان معروف ایام حکومت سلطان محمود (387 ـ 421ه) و سلطان مسعود غزنوی (42
[1] ـ 431ه) معاصر با عنصری، فرخی و بهرامی از شاعران دربار می باشد. 2 عوفی نام او را زینتی علوی محمودی ضبط کرده و از این نظر برخی نام او را به جای زینبی، زینتی می خوانند. ابوالفضل بیهقی نام او را در شمار شاعران بزرگ عصر خویش آورده که هردو مورد لطف و عنایت مسعود بودند و یک بار او را با یک میلیون درهم مورد تقدیر قرار داد و دفعه دیگر پنجاه هزار درهم به او بخشید3 که برخی گفته اند او با حکیم و دانشمند معروف ابوحنیفه اسکافی مروزی نزد سلطان مسعود رفته بودند و اشعاری را در مدح وی سرودند. 4 او همچنین در مدح یمین الدوله قصیده ای باشکوه سروده است. 5 ازآنجاکه با سلطان مسعود (42
[1] ـ 431ه) معاصر بوده، می توان گفت وفات او در قرن پنجم بوده است. اثر او دیوان زینبی می باشد. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 3 / 191. 2 ـ حدائق السحر 20 و 101. 3 ـ تاریخ ادبیات در ایران 1 / 550. 4 ـ مجمع الفصحاء 2 / 689. 5 ـ لباب الالباب 668 - 670. 6 ـ الذریعه 9 / 2 / 408.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 252؛ مونس الاحرار فی دقائق الاشعار 1 و 4؛ لغت نامه دهخدا 8 / 11552؛ تاریخ بیهقی 276؛ تاریخ ادبیات فارسی (شفق) 39؛ لغت فرس 67؛ قابوس نامه 210.

احسان آذرکمند

عبداللّه لجبار ـ طویل

عبداللّه لجبار ـ طویل (33
[1] ـ 420ه)

ابوالقاسم عبداللّه لجباربن احمدبن عمر طویل طَرسَوسی.

در سال 331ه1 و به احتمال در طرسوس از شهرهای شام به دنیا آمد. در مصر سکونت گزید. 2 در زمینه فنون قرائت قرآن از بزرگانی چون عبداللّه سامری و عبداللّه لعزیزبن فرج استفاده کرد. او در این عرصه به مهارت کافی دست یافت و استاد قرائت در مصر گشت. وی آموخته های خویش را به علاقه مندان منتقل می کرد. بزرگانی مانند ابراهیم بن ثابت بن أخطل و اسماعیل بن خلف انصاری صاحب کتاب العنوان از محضر او استفاده کردند. ابوعمرو دانی گوید. او را بارها با
استاد فارس بن احمد دیدم که به مذاکره علم مشغول بودند. او می افزاید: وی از عالمان فاضل و مورد اعتماد بود و من او را با عفت و اهل عبادت یافتم. او در زمینه فن قرائت قرآن اثری دارد که المجتنی الجامع3 یا المجتبی نام دارد. عبداللّه لجبار طویل در ماه ربیع الاول4 یا ربیع الثانی 420ه در مصر5 یا شهر غزّه6 درگذشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ غایة النهایه 1 / 358. 2 ـ النشر فی قرائات العشر 1 / 71. 3 ـ تاریخ الاسلام 28 / 481؛ غایة النهایه 1 / 357. 4 ـ حسن المحاضره 1 / 426. 5 ـ غایة النهایه 1 / 358. 6 ـ بدائع الزهور 1 / 1 / 213. 7 ـ تاریخ الاسلام 28 / 481.

دیگر منابع: مرآة الجنان 3 / 28؛ ایضاح المکنون 2 / 430؛ العبر 2 / 240؛ شذرات الذهب 3 / 215؛ الاعلام 3 / 274؛ کشف الظنون 2 / 1592؛ هدیة العارفین 1 / 499؛ معجم المؤلفین 5 / 79.

مرتضی نجفی

عبداللّه لجبّار ـ همدانی

عبداللّه لجبّار ـ همدانی (359 - 415ه)

ابوالحسن عبداللّه لجباربن احمدبن عبداللّه لجبار همدانی اسدآبادی رازی.

او در سال 359ه1 در همدان زاده شد، 2 در بغداد سکونت گزید3 و برای کسب علم همت گماشت و از بزرگانی چون علی بن ابراهیم قزوینی حدیث شنید. از عبداللّه بن جعفر اصفهانی در اصفهان4 و در زمینه فقه به مدت بسیاری از ابوعبداللّه حسین بصری استفاده کرد. 5 گرچه در زمینه حدیث و تفسیر6 به مقامات علمی خوبی رسید و یک فقیه مسلّم به مذهب شافعی گشت، 7 شهرت او به دلیل بُعد کلامی اوست که از او یک متلکم معتزلی و متفکر اسلامی ساخته است. او ابتدا در اصول دین به مذهب اشعری گرایش داشت، ولی با استفاده از بزرگان معتزلی چون اسحاق بن عیّاش و همچنین شرکت در جلسات مباحثه و مناظره به مذهب اعتزال گروید8 و به قدری در این زمینه پیش رفت تا به ریاست معتزلیان آن عصر رسید. 9 او آموخته های خویش را در اختیار دیگران نیز می گذاشت، تدریس و املای حدیث او را مشغول کرده بود و شاگردانی از مناطق گوناگون نزد او شتافته و از او استفاده می کردند. 10 در بغداد افرادی مانند قاضی صیمری و علی محسن تنوخی از او حدیث شنیدند. 11 ابوعلی محمدبن احمد متکلم معروف معتزلی و دیگران از او علم کلام آموختند. 12 سید رضی