عثمان ـ

ازدیعثمان ـ ازدی (م پیش از 403ه)

ابوالاصبغ عثمان بن محمّدبن یوسف ازدی قُرّی.

او اهل قرطبه (از شهرهای اندلس) و بر این باور بود که از محمدبن وضّاح، عبیداللّه بن یحیی و دیگران حدیث شنیده است. برخی از رجال نویسان اهل سنت او را فردی کذاب ذکر کرده و شایسته نقل روایت ندانسته اند. ازدی به علم نجوم آگاهی داشت و درباره علمای اندلس کتابی تألیف نمود. 1 وفات وی قبل از سال 403ه واقع شد. 2

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء و الرواة للعلم بالاندلس 1 / 349 و 350. 2 ـ معجم المؤلّفین 6 / 270.

سیدمحمد علوی

عثمان ـ دانی

عثمان ـ دانی (37
[1] ـ 444ه)

ابوعمرو عثمان بن سعید بن عثمان بن سعید دانی اموی قرطبی صیرفی.

در سال 371ه در قرطبه چشم به جهان گشود. از محدثان مالکی مذهب آن دیار بود. از سال 385 شروع به تحصیل در رشته قرائت و حدیث نمود. 1 روز دوم محرم سال 397 برای ادامه تحصیل و جمع آوری حدیث به مشرق زمین سفر کرد. 2 در بلاد گوناگون چون مکه مکرمه، مصر و شام به شنیدن و گفتن حدیث و قرائت پرداخت و از کسانی چون ابوالحسن احمدابن فراس عبقسی و ابومحمدابن نحاس حدیث شنید. از ابومُطرف، عبداللّه لرحمن بن عثمان قشیری زاهد، حاتم بن عبداللّه بزاز و دیگران روایت کرده است. او یکی از بزرگان علوم قرآنی در زمینه تفسیر، معانی و اعراب بود و در این موضوعات تألیفات سودمندی داشت. وی را حافظ، فاضل خوش خط، زیرک و باتقوا توصیف کرده و ستوده اند. 3 ابوعمرو شعر هم می گفت. 4 این عالم مالکی مذهب، 5 پس از پایان تحصیلات به مغرب بازگشت و با توقفی چندماهه در قیروان (شهری در افریقیه) و سرقسطه (شهری در اندلس) در نهایت در دانیّه (شهری در اندلس) سکنا گزید و سرانجام روز دوشنبه پانزدهم شوال سال 444ه در دانیه درگذشت6 و در مقبره باب انداره دفن شد. 7 مؤلفات وی را تا 120 مورد شمرده اند8 که بعضی از آنها که در منابع ذکر شده عبارت اند از:

جامع البیان فی القرائات السبّع، ایجاز البیان فی اصول قرائة ورش،
التلخیص فی قرائة ورش، المحتوی فی القرائات الشواذ، الارجوزة فی اصول السُّنَّه، معرفة القُرّاء (طبقات القراء)، الوقف و الابتداء، عُقُود السُّنه، 9 الاقتصاد، العدد، التمهید فی حروف نافع، اللامات و الرائات، الفتن الکائنه که با عنوان السنن الواردة فی الفتن و غوائلها و الساعة و اشراطها چاپ شده است، الهمزتین، الیائات، الاماله، 10 الموضح فی الفتح و الاماله، التحدید فی الاتقان و التجوید، التنبیه علی النقط و الشکل، 11 المحکم فی النقط، مفردة یعقوب فی القرائه، الموضح فی القرائه. 12

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 2 / 405. 2 ـ معجم الادباء 12 / 125. 3 ـ کتاب الصله 2 / 405. 4 ـ جذوة المقتبس 286. 5 ـ تذکرة الحفاظ 3 / 1121. 6 ـ کتاب الصله 2 / 405. 7 ـ معجم الادباء 12 / 125. 8 ـ تذکرة الحفاظ 3 / 1121. 9 ـ تاریخ الاسلام 30 / 100. 10 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 81. 1
[1] ـ معجم المؤلفین 6 / 255. 12 ـ هدیة العارفین 1 / 653.

دیگر منابع: غایة النهایة 1 / 503؛ سیر اعلام النبلاء 18 / 77؛ بغیة الملتمس 413؛ نفح الطیب 2 / 135؛ طبقات المفسرین (داودی) 1 / 379؛ النجوم الزاهره 5 / 54؛ کشف الظنون 1 / 532.

محمدجعفر مرادی

عثمان ـ صدفی

عثمان ـ صدفی (385 ـ 440ه)

ابوعمرو عثمان بن أبی بکربن حمود صدفی سفاقسی مشهور به ابن ضابط.

وی در سال 385ه در شهر سفاقس تونس به دنیا آمد. 1 اصل و تبار او نیز از همان شهر بوده اند. ابن ضابط برای کسب علم به عراق، ایران، شام، حجاز و مصر مسافرت کرد. او در این سفرها با عالمان و راویان مقیم آن مناطق دیدار و از آنان استفاده کرد. در بین استادان او می توان از ابونعیم اصفهانی و ابوعبداللّه محمد فسوی نام برد. گفته شده وی فقط یکصد هزار حدیث از ابونعیم شنیده و یادداشت کرده است. او از عالمان و محدثان مالکی بنام زمان بود، حافظ حدیث بود و به آن مهارت داشت. راویان حدیث را به خوبی می شناخت و درباره روایات و اسناد بحث می کرد. او سرانجام به مغرب بازگشت و دو سال در آن سرزمین ماند2 و منشأ خدمات علمی فراوانی به اهل آن سرزمین گشت. حمیدی صاحب جذوة المقتبس از جمله کسانی است که از او بهره برده است. اندلسیان در این فرصت از او حدیث می آموختند. وی