الجنات 4 / 295. 14 ـ وفیات الاعیان 3 / 313. 15 ـ روضات الجنات 4 / 304. 16 ـ اعیان الشیعه 8 / 213. 17 ـ تاریخ بغداد 11 / 402. 18 ـ الدرجات الرفیعه 460. 19 ـ روضات الجنات 4 / 305. 20 ـ ریاض العلماء 4 / 21 - 23؛ الدرجات الرفیعه 460. 2
[1] ـ البدایة و النهایه 12 / 66 و 53؛ لسان المیزان 4 / 223. 22 ـ الاحتجاج 2 / 612. 23 ـ تاریخ بغداد 4 / 463. 24 ـ لسان المیزان 4 / 223. 25 ـ لسان المیزان 4 / 223. 26 ـ روضات الجنات 4 / 301. 27 ـ لسان المیزان 4 / 223. 28 ـ روضات الجنات 4 / 296. 29 ـ رجال النجاشی 2 / 104. 30 ـ روضات الجنات 4 / 297. 3
[1] ـ ریاض العلماء 4 / 58. 32 ـ عمدة الطالب 234. 33 ـ روضات الجنات 4 / 296. 34 ـ الفهرست (طوسی) 98. 35 ـ ریاض العلماء 4 / 38 و 39. 36 ـ روضات الجنات 4 / 304. 37 ـ الفهرست (طوسی) 98؛ رجال النجاشی 2 / 103 و 104. 38 ـ هدیة العارفین 1 / 688. 39 ـ الاعلام 4 / 278. 40 ـ روضات الجنات 4 / 298، 301، 303 و 304. 4
[1] ـ معالم العلماء 69. 42 ـ المنتظم 15 / 295 - 299. 43 ـ ریاض العلماء 4 / 35 - 40، 45، 46، 56، 57 و 60.

دیگر منابع: اعیان الشیعه 8 / 213؛ حلاصة الاقوال 94؛ رجال ابن داود 240؛ تنقیح المقال 2 / 284؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 588؛ میزان الاعتدال 3 / 124؛ معجم الادباء 13 / 164؛ بغیة الوعاة 2 / 162؛ النجوم الزاهره 5 / 39؛ دمیة القصر 1 / 299؛ الذریعه 5 / 144.

محمد غفوری

علی ـ علوی

علی ـ علوی (حدود 390 ـ 466ه)

ابوالحسن علی بن محمدبن علی عمری علوی، معروف به ابن صوفی.

علی ـ علوی

وی احتمالاً بین سال های 387 تا 390ه1 در بصره متولد شد2 و در همانجا رشد و نمو یافت. ابن صوفی ادیب، شاعر، 3 فقیه4 امامی مذهب و از مشاهیر علمای انساب در قرن پنجم بود. 5 نسبش به عمر اطرف، فرزند علی علیه السلاممی رسد و ازاین رو به عمری علوی معروف است؛ همچنین به دلیل انتساب به جد اعلایش محمد صوفی به ابن صوفی و به علت کنیه پدرش ابوالغنائم به ابن ابی الغنائم هم موصوف است. 6 وی در آن زمان بین علمای نسب شناس مورد اعتماد، سرآمد و استاد همگان بود؛ 7 چنانکه از صورت اجازه سیدعبداللّه لحمیدبن فخار موسوی برای سیدعبداللّه لکریم بن طاووس این مطلب به خوبی پیداست. 8 قولش برای همگان حجت بود و تمام علمای نسب شناس بعد از وی به گفته های او استناد می جستند. پدرش نیز از نسابین معروف به شمار می آمد9 که ابوالحسن در آثار
خود به کثرت از پدر نقل قول می کند. 10 وی در سال 423ه به موصل نقل مکان کرد و در آنجا ازدواج نمود و ریاست شیعیان آنجا را به عهده گرفت. از فرزندان وی فقط به دو پسر به نام های ابوعلی محمد و ابوطالب هاشم اشاره شده است. 11 ابن صوفی برای کسب علم و دانش به شهر و مناطق گوناگونی چون بصره، رمله، نصیبین، شام، جزیره، میافارقین، مصر، عمان، کوفه و عکبرا مسافرت نمود. 12 وی مرتب به بغداد رفت وآمد داشت و با سید رضی (م406ه) و سید مرتضی (م436ه) ملاقات ها و دیدارهایی داشته است. او در مجالس درس آنها حضور می یافت و از آنان روایت می کرد. 13 وی کتاب تفسیر قرآن سید رضی را دیده و آن را از بهترین تفاسیر آن دوره می داند. 14 ابوالحسن علوی از افراد بسیاری استفاده علمی برده که بیشتر آنان از نسب شناسان معروف آن دوره بوده اند، از جمله شیخ شرف عبیدلی که بیشترین قرائت و استماع حدیث را از او داشته است. ابوعلی عمربن علی بن حسین صوفی علوی عمری، معروف به ابن اخی اللبن که عمری با کمال احترام از او یاد نموده و استاد پدرش نیز بوده است. پدرش ابوالغنائم علی بن محمد، ابوعبداللّه حسین بن محمدبن قاسم بن طباطبا نسابه مقیم بغداد، ابوالحسن زیدبن محمدبن قاسم معروف به ابن کتیله ارجانی و ابوالقاسم موضح بن عبداللّه بن حسین نسابه مقیم بغداد از جمله مهم ترین استادان وی به شمار می آیند که علوی بدون واسطه از آنها روایت کرده است. 15 کسانی چون ابوجعفر یحیی بن محمد علوی حسنی بصری، 16 ابوالحسین شمس الدین بن حسن بطریق حلی، 17 ابومحمد حسن بن زید موسوی هروی18 و سید مرتضی از جمله راویان و شاگردان وی محسوب می شوند. 19 برخی وفات وی را در 99 سالگی، در سال 435 دانسته اند؛ 20 ولی ازآنجاکه در سال 443ه زنده بوده و در این سال به مصر مسافرت داشته است، 21 این تاریخ نمی تواند درست باشد و به احتمال قوی پس از این تاریخ و در حدود سال 466ه وفات یافته است. 22 تمام آثار برجای مانده از وی، درباره انساب می باشد که مهم ترین آن المجدی می باشد. علوی در سفری که در سال 443ه به مصر داشت، بعضی از آثار خود را به مجدالدوله ابوالحسن احمد و نقیب النقبای طالبیان در حکومت فاطمیان عرضه داشت. وی خود می گوید که ابوطالب محمد پسر مجدالدوله از وی خواست تا کتابی در انساب بنگارد و او نیز این کتاب را به پاس توجه مجدالدوله المجدی