ابراهیم ـ ابانی (زنده در نیمه نخست قرن پنجم هجری)

ابوالفضل اللّه براهیم بن حسن أبانی طرابلسی.

از تاریخ و محل ولادت، رشد، تحصیلات، استادان، شاگردان و دیگر خصوصیات مربوط به وی اطلاعی یافت نشد. وی از دانشمندان شیعه ساکن طرابلس و فردی عالم و فاضل و معاصر سید مرتضی (م436ه) بوده است. اثر وی تألیفی به نام الاسئلة الطرابلسیه می باشد. این کتاب، مجموع سؤال های بسیاری است که در دفعات گوناگون از طرابلس برای سید مرتضی فرستاده و سید مرتضی جواب آنها را نوشته است. این سؤال ها در مرتبه اول هفده عدد و در مرتبه دوم دوازده عدد بوده که درباره مسائل امامت، اعجاز قرآن، کیفیت مسخ انسان ها و کیفیت سخن گفتن مورچه و هدهد می باشد. همچنین در مرتبه سوم که در شعبان سال 427 صورت گرفت، بیست و سه سؤال و در مرتبه چهارم بیست و پنج سؤال کرده است. 1 تاریخ و محل فوت وی به دست نیامد، اما در نیمه نخست سده پنجم هجری می زیسته است.

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 2 / 89.

دیگر منابع: طبقات اعلام الشیعه 2 / 1؛ اعیان الشیعه 2 / 124.

محمود هیئتی

ابراهیم ـ اسفرایینی (م418ه)

ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن ابراهیم بن مهران رکن الدین اسفرایینی مهرجانی.

وی منسوب به اسفراین شهری در خراسان است. او از علما و فقهای بزرگ شافعی مذهب در ناحیه خراسان و نیشابور به شمار
می رفت. دانش خود را در نیشابور از احمدبن ابراهیم اسماعیلی و محمدبن یزداد و دیگران فرا گرفت. وی برای ادامه تحصیلات مدتی دراز به عراق مهاجرت کرد و طی سال ها علوم گوناگونی را فرا گرفت. 1 وی که متبحر در فقه، کلام، اصول، ادبیات عرب، قرآن و حدیث گشته بود، سرانجام به نیشابور بازگشت و در مدرسه مشهوری که برای وی برپا ساختند به تدریس و شاگردپروری مشغول شد؛ 2 همچنین در سال 410ه در مسجد عقیل نیشابور مجالسی داشت و بزرگانی از اهل علم در آن شرکت می جستند. 3 از جمله شاگردان وی می توان ابوبکر بیهقی، ابوالقاسم قشیری و قاضی ابوطیب طبری را نام برد. 4 ابواسحاق اسفراینی اشعری ملک بود و به همراه ابوبکربن خورک و ابوبکر باقلانی به تبلیغ و ترویج عقاید اشعری پرداخت. 5 تألیفات وی عبارت اند از: جامع الحلی (الجلی و الخفی) فی اصول الدین، الردّ علی الملحدین، 6 الفروع والاصول، 7 مسائل الدور، 8 تعلیقة فی اصول الفقه، 9 رسالة فی اصول الدین10 که احتمال دارد همان قبلی باشد، ادب الجدل، العقیده، شرح فروع ابن الحداد، معالم الاسلام، نورالعین فی مشهد الحسین علیه السلام. 11 عبداللّه لعزیز طباطبایی چاپ ها و نسخه های این کتاب را معرفی کرده است. 12 اسفراینی در سال 418 در نیشابور درگذشت و به خاک سپرده شد؛ ولی پس از سه روز جنازه وی به اسفرایین منتقل شد و در آن شهر مدفون گردید. 13 در تاریخ وفات وی اندکی اختلاف است. 14

پی نوشت ها

[1] ـ المنتخب من السیاق 151. 2 ـ الانساب 1 / 144. 3 ـ المنتخب من السیاق 152. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 353. 5 ـ تهذیب الاسماء و اللغات 2 / 170. 6 ـ تاریخ الاسلام 28 / 437. 7 ـ طبقات الفقهاء الشافعیه