محمد ـ

طبریمحمد ـ طبری (م پس از 411ه)

ابوجعفر محمدبن جریربن رستم طبری صغیر آملی.

وی اهل آمل و از علمای جلیل القدر شیعه در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم و موثق و مورد اعتماد است. 1 در قرن چهارم و پنجم، سه تن با نام محمدبن جریر طبری وجود دارد: محمدبن جریربن یزید طبری نویسنده تاریخ معروف (م310ه)، محمدبن جریربن رستم طبری کبیر (شیعه و معاصر قبلی)، محمدبن جریربن رستم طبری صغیر (فرد مورد نظر این نوشته). جالب آنکه کنیه هر سه نفر ابوجعفر است. این شباهت ها باعث شده تا رجالیون در شرح حال برخی از اینان دچار تردید و اشتباه شوند و غالباً طبری کبیر و صغیر را تفکیک نکرده و آثار دومی را به اولی نسبت داده اند. البته طبری صغیر شرح حال چندان روشنی ندارد، ولی با توجه به استادان و شاگردانش پیداست که از علمای نیمه دوم قرن چهارم و نیمه نخست قرن پنجم، معاصر با نجاشی (م450) و شیخ طوسی (م460) بوده و از استادان آن دو و نیز از قاضی ابوالفرج معافا نهروانی بهره برده است. 2 تألیفاتی که طبری صغیر داشته عبارت اند از: دلائل الامامه که از مهم ترین کتب شیعه در این باب می باشد و آن را پس از سال 411ه تألیف کرده است. از این اثر با عناوین الدلائل، الامامه، دلائل الائمه، مناقب فاطمه علیهاالسلامو ولدها و مسند فاطمه علیهاالسلام یاد شده است؛ نوادر المعجزات فی مناقب الائمة الهداة (هر دوی اینها چاپ شده اند)؛ برخی غریب القرآن موجود در الفهرست الندیم ص37 را نیز از آن وی دانسته اند. 3

پی نوشت ها

[1] ـ اعیان الشیعه 9 / 199. 2 ـ الذریعه 8 / 241؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 252. 3 ـ نوادر المعجزات، مقدمه محقق، ص1.

دیگر منابع: تنقیح المقال 2 / 91؛ الذریعه 24 / 349؛ معجم المؤلفین 9 / 147؛ ریحانة الادب 7 / 439؛ طبقات اعلام الشیعه 2 / 156.

محمد غفوری

محمد ـ طبسی

محمد ـ طبسی (حدود 392 ـ 482ه)

ابوالفضل محمدبن احمدبن ابی جعفر طبسی نیشابوری.

وی از شیوخ صوفیه محسوب می شد. 1 در طبس زندگی می کرد و مدتی نیز در نیشابور می زیست. از محدثان بزرگی چون ابوعبداللّه
حاکم نیشابوری و ابوطاهربن مَحْمَش زیادی حدیث شنیده و روایاتی نقل کرده است. 2 وی مسافرتی به مرو نیز داشته و در آنجا نیز روایاتی را از ابوغانم کُراعی نقل کرده است. اشخاصی چون عبداللّه لوهاب بن شاه و جنیدمحمد قاینی از شاگردان طبسی بوده و از وی روایت کرده اند. 3 رجال نویسان وی را فردی فاضل متدین و مورد اعتماد دانسته اند. آثار او کتاب بستان العارفین4 و الشامل فی بحر الکامل5 می باشد. وی در ماه رمضان سال 482ق6 در طبس درگذشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 588. 2 ـ المنتخب من السیاق 61. 3ـ الانساب 4 / 48. 4 ـ تاریخ الاسلام 33 / 100. 5 ـ کشف الظنون 2 / 1024. 6 ـ المنتخب من السیاق 61. 7 ـ اللباب 2 / 274.

دیگر منابع: تذکرة الحفّاظ 3 / 1195؛ الوافی بالوفیات 2 / 88؛ شذرات الذهب 3 / 367؛ هدیة العارفین 2 / 75؛ العبر 2 / 345؛ الاعلام 5 / 315؛ مرآة الجنان 3 / 101؛ معجم المؤلفین 8 / 247.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ طِرازی

محمد ـ طِرازی (قرن 5ه)

محمدبن علی بن محمدبن محمد بن احمدبن عثمان طِرازی.

در منابع رجالی شیعه و سنی سخنی از او نیست؛ اما جدش ابوبکر طرازی (300 - 385ه) ساکن بغداد بوده که در سال 330ه به سوی شهرهای ایران مهاجرت کرد و در سال 332 در نیشابور مقیم گردید. 1 پدرش ابوالحسن طرازی هم از عالمان بزرگ نیشابور بوده و در سال 422 وفات یافته است. 2 بنابر این محمد طرازی در نیشابور زاده شده و به کمال رسیده است. درباره مذهب این خاندان به راحتی نمی توان نظر داد. اگرچه پدرش علی، حنبلی معرفی شده است؛ 3 ولی مذهب جدش ابوبکر روشن نیست. ضمن اینکه گزارشی از تغییر مشی حدیثی او در اواخر عمرش با بزرگان اهل سنت وجود دارد. 4 گویا به همین دلیل به نقل روایات مناکیر و اباطیل متهم گشته است. 5 با اینکه اندک آگاهی ما از محمد طرازی از طریق ابن طاووس است که در دو کتاب اقبال و جمال الاسبوع خود بارها از کتاب طرازی که با خط خود او بوده؛ دعاهایی را نقل کرده، اما همین دعاها و زیارت ها نشان دهنده تشیع او است که متن زیارت حضرت زهرا، امام حسن، امام حسین علیهم السلامو دعایی در باب غدیر خم و اعمال عبادی موافق عقاید شیعه را روایت کرده6 و محدثان شیعه را « اصحابنا » نامیده است. 7