المصباح او در کاظمیه عراق موجود است. آقابزرگ تهرانی وفات او را در قرن پنجم هجری آورده است. 2 گفتنی است ابوالحسن سلیمان بن حسن صهرشتی از شاگردان شیخ طوسی هم کتابی به همین نام دارد که از قضا آن نیز تلخیص مصباح شیخ طوسی است. گمان غالب این است که یاقوت به اشتباه این کتاب را به ابوالفرج نسبت داده و متأخرین هم از او تبعیت کرده اند.

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 3 / 436. 2 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 158.

دیگر منابع: اعیان الشیعه 9 / 142؛ معجم المؤلفین 9 / 185.

محمود هیئتی

محمد ـ صیداوی

محمد ـ صیداوی (305 ـ 402ه)

ابوالحسین محمدبن احمدبن محمد غسّانی صیداوی معروف به ابن جُمیع.

او اهل صیدا1 بوده و در سال 305ه2 یا 306ه3 متولد شد. او به دنبال کسب علوم به شهرهای گوناگونی از جمله دمشق، مکه، بغداد، بصره، کوفه، حلب، حمص، مصر، اهواز، شیراز و رامهرمز سفر نمود و از علمای آن دیار از جمله ابوحارث احمدبن محمدبن عماره و یوسف بن قاسم میانجی بهره علمی فراوان برد. وی از بزرگان و پیشوایان مورد اعتماد علمای اهل سنت در صیدا به شمار می رفت. 4 او در صیدا حدیث می گفت و افرادی چون تمام بن محمد و ابوعبداللّه صوری از او حدیث نقل کردند. 5 تألیف ابن جمیع معجم الشیوخ در شرح حال تمامی شیوخ و استادانی که در شهرهای گوناگون از آنها استفاده برده، می باشد. 6 وی همچنین مسندی در حدیث داشته است. او ماه رجب سال 402ه یا 403ه در شهر صیدا درگذشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 3 / 437. 2 ـ تاریخ مدینة دمشق 51 / 125 و 126. 3 ـ الانساب 3 / 572. 4 ـ معجم البلدان 3 / 438. 5 ـ تاریخ مدینة دمشق 51 / 125 ـ 127. 6 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 152 ـ 156. 7 ـ تاریخ مدینة دمشق 51 / 157.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 28 / 65؛ العبر 2 / 202؛ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 253؛ الوافی بالوفیات 2 / 60؛ شذرات الذهب 3 / 164؛ النجوم الزاهره 4 / 231؛ الاعلام 5 / 313؛ تاریخ بغداد6 / 165؛ هدیة العارفین 2 / 59؛ کشف الظنون 2 / 1678؛ معجم المؤلفین 8 / 315.

عبداللّه لعلی باقری

محمد ـ

صیدلانیمحمد ـ صیدلانی (م حدود 427ه)

ابوبکر محمدبن داودبن محمد صیدلانی داودی مروزی.

او را به جهت نام پدر داودی1 و به جهت آنکه یکی از پدران او داروفروش بوده صیدلانی خوانده اند. 2 اهل مرو بود. 3 گرچه از تاریخ ولادت و دیگر جزییات زندگی او اطلاعی نداریم، در کسب علم فقه همت گماشت و از ابوبکر قفّال مروزی استفاده کرد و از یاران او به شمار می رفت. در فقه و حدیث مهارت یافت4 و از پیشروان گردید. 5 شرح مختصر مزنی از اوست. 6 گفته اند صیدلانی ده سال بعد از وفات استادش قفال (م417ه) یعنی حدود 427 درگذشته است. 7

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیه (ابن هدایه ا) 153. 2 ـ الانساب 3 / 573. 3ـ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 38. 4 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 148. 5ـ طبقات الشافعیه (ابن هدایه ا) 153. 6 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 148. 7 ـ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 38.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 9 / 298.

مرتضی نجفی

محمد ـ صیرفی

محمد ـ صیرفی (373 ـ 427ه)

ابویعلی محمدبن حسین بن عبیداللّه بن حمدون صیرفی بغدادی، مشهور به ابن سراج.

آگاهی ما از احوال ابن سراج اندک است. خطیب بغدادی تنها فردی است که اطلاعات کمی در اختیار ما نهاده است. وی می نویسد ابن سراج در باب الشام بغداد سکونت داشت و به گفته خویش در 373ه به دنیا آمده است او نزد عبیداللّه عبداللّه لرحمن زهری به استماع حدیث پرداخت. به گفته خطیب خود نیز احادیث یا مطالبی چند را از ابن سراج کتابت کرده است. وی فردی موثق بود و به علم نحو، قرائت ها و روش قاریان آشنایی کامل داشت و چون صاحب نظر بود، اقوال و آرای وی در برخی موارد مورد استناد و استشهاد قرار می گرفت. ابن سراج دارای تصنیفی در قرائت ها بود و در 427ه از دنیا رفت و در گورستان باب حرب بغداد به خاک سپرده شد. 1

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بغداد 2 / 25
[1] ـ 252.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 29 / 200؛ بغیة الوعاة 1 / 92؛ هدیة العارفین 2 / 65.

اسماعیل اسماعیلی