یوسف ـ

قاهرییوسف ـ قاهری (م پس از 480ه)

جمال الدین یوسف بن عبداللّه قاهری.

قاهری لغت شناس بود و کتاب نظام الغریب عیسی بن ابراهیم ربعی را در کتابی تحت عنوان تحفة البلغا من نظام اللغا تلخیص کرد. ربعی در سال 480ه در گذشته است؛ 1 اما کحاله همین تاریخ را برای یوسف قاهری هم آورده است2 که درست نیست. چون منبع کحاله، کشف الظنون است، بنابراین قاهری باید پس از ربعی در گذشته باشد.

پی نوشت ها

[1] ـ کشف الظنون 1 / 364 و 2 / 1959. 2 ـ معجم المؤلفین 13 / 314.

سیدمهدی حسینی عربی

یوسف ـ قرطبی

یوسف ـ قرطبی (368 ـ 463ه)

ابوعمر یوسف بن عبداللّه بن محمدبن عبداللّه لبّر قرطبی اندلسی معروف به ابن عبداللّه لبّر.

در سال 368 در قرطبه زاده شد. در شهرهای گوناگونی در شرق و غرب اندلس همچون اشبیلیه، قرطبه، دانیه، بلنسیه و شاطبه می زیست. 1 ابوعمر، فقیهی مشهور، نسب شناسی معروف، ادیبی زبردست، رجال شناسی ماهر و محدثی مورد اعتماد بود. از استادان بسیاری بهره برده، ولی از اندلس خارج نشده است. در قرطبه از کسانی چون خلف بن قاسم، عبداللّه لوارث بن سفیان و دیگران استفاده کرد. 2 قرطبی ابتدا ظاهری مذهب بود، سپس به مذهب مالک گروید و در بعضی از مسائل فقه به اقوال شافعی نیز تمایل داشت. وی دارای شاگردان بسیاری بوده که از آن میان می توان افرادی چون ابوعبداللّه حمیدی و ابوعلی غسانی را نام برد. قرطبی علاوه بر مقام و رتبه علمی در زمان حکومت مظفربن افطس قضاوت شهرهای اسُبونه و شنترین در اندلس را برعهده داشت. 3 آثار بسیاری از او بر جای ماند که عبارت اند از: الاستیعاب فی اسماء الصحابه، التمهید لما فی الموطأ من المعانی و الاسانید، جامع بیان العلم و فضله، الدرّر فی اختصار المغازی و السیر، الشواهد فی اثبات خبر الواحد، اخبار ائمة الامصار، التّقصّی لما فی الموطا من حدیث رسول ا صلی الله علیه و آله، البیان عن تلاوة القرآن، التجوید و المدخل إلی العلم بالتحدید، الکافی فی مذهب مالک، الاکتفافی
قراءة نافع و ابی عمروبن العلا بتوجیه ما اختلفا فیه، اختلاف اصحاب مالک بن انس و اختلاف روایاتهم عنه، العقل و العقلاء و ماجاء فی اوصافهم عن الحکماء و العلماء، بهجة المجالس و انس المُجالس بما یجری فی المذاکرات من غرر الابیات و نوادر الحکایات، 4 کتاب الصغیر فی قبائل العرب، 5 الاستذکار، الرأی و الآثار، العلم، الانباه علی قبائل الرُّواة، الانتقاء لمذاهب الثلاثة علماء مالک و ابوحنیفه و الشافعی، الاجوبة الموعِبَه، المعروفین بالکنی، القصد و الأُمم فی انساب العرب و العجم و اوّل من نطق بالعربیة من الأُمم، الانصاف فیما اسم ا من الخلاف و الفرائض. 6 در تاریخ تولد و وفات قرطبی اختلاف است. ابن بشکوال آنها را در 368 ـ 463ه ذکر کرده، 7 ولی ابوعبداللّه حمیدی آنها در 360 ـ 460ه آورده است. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الصله 2 / 677. 2 ـ تاریخ الاسلام 31 / 142. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 157. 4 ـ جذوة المقتبس 344. 5 ـ دیباج المذهب 440. 6ـ تاریخ الاسلام 31 / 142. 7ـ الصله 2 / 679. 8ـ جذوة المقتبس 344.

دیگر منابع: ترتیب المدارک 4 / 808؛ بغیة الملتمس 747؛ مطمع الانفس 151؛ جمهرة انساب العرب 302؛ المغرب فی حلی المغرب 2 / 408؛ تذکرة الحفّاظ 3 / 1130؛ وفیات الاعیان 7 / 67؛ مرآة الجنان 3 / 68؛ فهرسة ابن خیر 214؛ طبقات علماء الحدیث 3 / 324؛ المختصر فی اخبار البشر 2 / 187؛ العبر 2 / 316؛ الاعلام 8 / 240.

اسماعیلی و حسینی عربی

یوسف ـ قیراط

یوسف ـ قیراط (قرن 5ه)

یوسف بن حماد قیراط کوفی.

نجاشی او را اهل کوفه و در نقل حدیث ضعیف دانسته و آورده است یوسف کتابی دارد. 1 شخصی با نام محمدبن حسن از او روایت کرده است2 که اگر مراد از راوی، محمدبن حسن بن حمزه جعفری متوفای 463ه3 باشد، یوسف قیراط هم از رجال قرن پنجم به شمار خواهد بود.

پی نوشت ها

[1] ـ رجال نجاشی 2 / 429. 2 ـ جامع الرواة 2 / 352. 3 ـ رجال نجاشی 2 / 333.

دیگر منابع: رجال ابن داود؛ جامع الرواة 380؛ تنقیح المقال 3 / 335؛ منتهی المقال 7 / 81؛ معجم رجال الحدیث 20 / 167؛ الذریعه 6 / 374.

سیدمهدی حسینی عربی