الادباء 3 / 220؛ الکامل فی التاریخ 9 / 445؛ العبر 2 / 254؛ الوافی بالوفیات 7 / 144؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 501؛ مرآة الجنان 3 / 35؛ شذرات الذهب 3 / 230؛ معجم المؤلفین 1 / 302؛ تاریخ الاسلام 29 / 169.

محمود هیئتی

احمد ـ اصفهانی

احمد ـ اصفهانی (م 440ه)

ابوعلی احمدبن عبداللّه لرحمن بن مندویه اصفهانی مشهور به ابن مندویه.

وی پزشک و داروشناس مشهور ایرانی سده 4 و 5ق است. گفته اند او از خاندانی بزرگ در اصفهان برخاست و پدرش عبداللّه لرحمان از ادیبان برجسته روزگار بود. 1 وی ظاهراً شاگرد ابوماهر موسی بن یوسف بن سیّار شیرازی بود. در طب عملی دستی قوی داشت و افزون بر آن در علم پزشکی نیز صاحب نظر بود. 2 ابن مندویه علاوه بر علم پزشکی در ادبیات و شعر نیز مهارت داشت. زمانی که عضدالدوله دیلمی (م372ه) بنای بیمارستان عضدی بغداد را به پایان برد، وی را به همراه جمعی از پزشکان دیگر در بیمارستان به کار گرفت. 3 وی از جمله پزشکانی است که در پزشکی تحقیقات بسیاری داشته و دارای چهل رساله مشهور پزشکی است. 4 سال وفات او را 4105 و برخی 440 ذکر کرده اند. 6 آثار وی عبارت اند از: رسالة الی احمدبن سعد فی تدبیر الجسد، رسالة الی عبادبن عباس فی تدبیر الجسد، رسالة الی ابی الفضل اللّه لعارض فی تدبیر الجسد، رسالة الی ابی القاسم احمدعلی بن بحر فی تدبیر المسافر، رسالة الی حمزه بن الحسن فی ترکیب طبقات العین، رسالة الی ابی الحسن الوارد فی علاج انتشار العین، رسالة الی عبادبن عباس فی وصف انهضام الطعام، رسالة الی احمدبن سعد وصف المعدة و القصد لعلاجها، رسالة الی مستفسر فی تدبیر جسده و علاج دائه، رسالة الی ابی جعفر احمدبن محمدبن الحسن، فی القولنج، رسالة الی ابی جعفر احمدبن محمدبن الحسن، فی تدبیر اصحاب القولنج، رسالة الی ابی محمدابی جعفر، فی تدبیر ضعف الکلی لمن یستبشع الحقنه، رسالة الی ابی الفضل فی علاج المثانه، رسالة الی الاستاذ الرئیس فی علاج شقاق البواسیر، رسالة فی اسباب الباه، رسالة فی الابانة عن السبب الذی یولد فی الاذن القرقرة عند اتقاد النار فی خشب الثین، رسالة الی الوثای فی علاج وجع الرکبه، رسالة الی ابی الحسن بن دلیل فی علاج الحکة العارضة للمشیخه، رسالة فی فعل الاشربة فی الجسد، رسالة فی
وصف مسکر الشراب و منافعه و مضاره، رسالة الی حمزه بن الحسن فی آن الماء لایغذو، رسالة فی نعت النبیذ و وصف أفعاله و منافعه و مضاره، رسالة الی ابنه فی علاج بثور خرجت بجسده بماء الجبن و هو صغیر، رسالة فی منافع الفقاع و مضاره، رسالة الی ابی الحسین احمدبن سعید فی الخنذیقون و البقاع و جوابه الیه، رسالة الی بعض اخوانه فی التمر الهندی، رسالة الی بعض اخوانه فی الکافور، رسالة الی حمزه بن الحسن فی النفس و الروح علی رأی الیونانیین، رسالة الی حمزه بن الحسن فی الاعتذار عن اعتلال الاطباء، رسالة فی الرد علی کتاب نقض الطب المنسوب الی الجاحظ، رسالة الی حمزه بن الحسن فی الرد علی من انکر حاجة الطبیب الی علم اللغه، رسالة الی المتقلدین علاج المرضی بیمارستان أصفهان، رسالة الی ابی الحسن بن سعید فی البحث عما ورد من ابی حکیم اسحق بن یوحنا الطبیب الاهوازی فی شأن علته، رسالة الی یوسف ین یزداد المتطبب فی انکاره دخول لعاب بزرالکتان فی أدویة الحقنه، رسالة أبی محمد المتطبب فی علة الامیر المتوفی شیرزیل بن رکن الدوله، رسالة أبی محمد المدینی فی شأن التکمید بالجاورس، رسالة لابی مسلم محمدبن بحر عن لسان ابی محمد الطبیب المدینی، رسالة فی علمه الاهذل احمدبن اسحق البرجی و ذکر الغلط الجباری من یوسف بن اصطفن المتطبب، رسالة فی اوجاع الاطفال، کتاب المدخل الی الطب، کتاب الجامع المختصر من علم الطب و هو عشر مقالات، کتاب المغاث فی الطب، کتاب فی الشراب، کتاب الاطعمه و الاشربه، کتاب نهایة الاختصار فی الطب، کتاب الکافی فی الطب (کتاب القانون الصغیر)، 7 کتاب الطبیخ، کتاب نقض الجاحظ فی نقضه للطب، 8 اصول الطب و المرکبات العطریه.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الحکماء 438. 2 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 4 / 697. 3 ـ تاریخ الحکماء 438. 4 ـ عیون الانباء 460؛ الوافی بالوفیات 7 / 53. 5 ـ کشف الظنون 1 / 573. 6 ـ هدیة العارفین 1 / 76. 7 ـ عیون الانباء فی تاریخ الاطباء 460 و 461. 8 ـ تاریخ الحکماء 438.

پژوهشکده

احمد ـ اصفهانی

احمد ـ اصفهانی (م432ه)

ابوالعباس احمدبن محمد بن یوسف بن مرده اصفهانی، معروف به ابن مروه.

از محل و زمان ولادت او اطلاعی در دست نیست؛ ولی در