گرفته بود و بدون بصیرت کافی و لازم وارد شد، حال آنکه اختلاف در فروع نباید موجب دست برداشتن از اصول شود. 4 هارونی در بغداد به تحصیل علم پرداخت و از محضر احمدبن ابراهیم بن محمد حسنی، قاضی عبداللّه لجبار همدانی5 و علی بن اسماعیل بن ادریس استفاده کرد. 6 منابع، او را به کثرت علم و دانش7 و شدت عبادت و زهد و تواضع ستوده اند. 8 وی در سال 380ه به دیلم رفت و مردم را به امامت خود خواند. گروهی از مردم نیز دعوت او را اجابت کردند؛ اما در نبردی با ابوالفضل ناصر شکست خورد و سپس اسیر شده و به بغداد فرستاده شد؛ ولی طولی نکشید که آزاد شد و به آمل بازگشت و با بیعت مجدد مردم توانست حکومت را به دست گرفته و مدت بیست سال حکومت کند و امامت زیدیه را عهده دار شود. 9 او در نهایت در روز عرفه سال 41110 یا 425ه از دنیا رفت و در سرای خود در لنکا از نواحی دیلم دفن شد. 11 وی تصانیفی در علوم گوناگون داشت که عبارت اند از: الافاده (التفریعات / الفائده) یک مجلد در علم فقه که شاگردش قاضی ابوالقاسم بن تال آن را جمع کرده است، البلغه در فقه که برای صاحب بن عبّاد تألیف کرده است، النصره، التجرید فی علم الاثر در فقه هادی یحیی بن حسین و قاسم بن ابراهیم رسّی، 12 شرح همین کتاب به نام شرح التجرید فی فقه الزیدیه13 که در شش مجلد به چاپ رسیده است. ابن اسفندیار از کتابی به عنوان الشرح یاد کرده14 که ظاهراً منظور او همین شرح التجرید است. اعجاز القران، الامالی در حدیث که با عنوان الامالی الصغری چاپ شده است، تعلیقٌ علی شرح السید ما نکدیم، الحاصر فی فقه الناصر (ناصر أطروش)، 15 الزیادات در یک مجلد و در فتاوای غریب و مسائل عجیب، الهوسمیات (الزیادات للامام المؤید)، فتوای او که حسین بن حسن هوسمی آن را جمع آوری کرده است. 16 احتمالاً دو کتاب آخری یکی است. سیاسة المریدین در تصوف که در ایام جوانی تألیف کرده است و نسخه ای از آن در کتابخانه الجامع الکبیر موجود است، الدعوه، 17 النبوات در بیان اعجاز قرآن و معجزات پیامبر که چاپ شده است18 و احتمال دارد همان کتاب اعجاز القرآن او باشد. نقض الامامه در ردّ ابن رقبه امامی، 19 جواب قابوس بن و شمگیر شمس المعالی که در برتری سه خلیفه اول بر علی علیه السلاممطالبی نوشته بود و هارونی با ادله پاسخ داده است، دیوان اشعار در یک مجلد قطور که احتمالاً به عربی بوده و ابن اسفندیار نیز برخی اشعار آن را نقل کرده است. 20

پی نوشت ها

[1] ـ الفخری 142. 2 ـ موسوعة طبقات الفقهاء 5 / 23. 3 ـ تاریخ طبرستان (ابن اسفندیار) 101. 4 ـ تهذیب الاحکام، مقدمه مؤلف 2 و 3. 5 ـ تاریخ طبرستان 99. 6 ـ الحدائق الوردیه 65. 7 ـ عمدة الطالب 93. 8 ـ الحدائق الوردیه 77. 9 ـ تاریخ طبرستان 98؛ موسوعة طبقات الفقهاء 5 / 23. 10 ـ الشجرة المبارکه 51. 1
[1] ـ تاریخ طبرستان 101. 12 ـ تاریخ طبرستان 98؛ مؤلفات الزیدیه 1 / 138، 213 و 249. 13 ـ الحدائق الوردیه 68. 14 ـ تاریخ طبرستان 98. 15 ـ مؤلفات الزیدیه 1 / 135، 152، 297 و 415. 16 ـ مؤلفات الزیدیه 2 / 82 و 83 و 3 / 164. 17 ـ مؤلفات الزیدیه 2 / 105 و 376. 18 ـ مؤلفات الزیدیه 3 / 92. 19 ـ مؤلفات الزیدیه 125. 20 ـ تاریخ طبرستان 98 و 99.

دیگر منابع: التدوین فی اخبار قزوین 2 / 167؛ تهذیب الانساب 120؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 3 / 333 و 334؛ الذریعه 11 / 110؛ بحوث فی الملل و النحل 404؛ الاعلام 1 / 116؛ معجم المؤلفین 1 / 209.

سیدمحمدحسین میرعبداللّه للهی

احمد ـ هروی

احمد ـ هروی (م 401ه)

ابوعبید احمدبن محمدبن محمد هروی فاشانی.

وی اهل فاشان روستایی در اطراف هرات بود. علم لغت را نزد ابومنصور محمدبن احمد ازهری صاحب کتاب التهذیب فی اللغه آموخت؛ همچنین از احمدبن محمدبن یاسین و احمدبن محمدبن یونس بزّاز بهره برد. 1 وی از علمای ادبیات و فردی لغت شناس2 و از محدثان شافعی بود. 3 افرادی همچون عبداللّه لواحدبن احمد ملیحی، محمدبن ابراهیم اردستانی4 و ابوعثمان صابونی از او روایت کرده اند. 5 او فردی خوشگذران بود و در مجالس لذت و طرب حاضر می شد6 و اولین کسی بود که احادیث و آیات غریب را جمع آوری و تفسیر نمود. آثاری مانند کتاب ولاة هراة، کتاب الغریبین7 و الاربعین فی الحدیث از تألیفات او می باشد. 8 سرانجام وی در ماه رجب سال 401ه درگذشت. 9

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 146 و 147. 2 ـ البدایة و النهایه 11 / 396. 3 ـ طبقات الشافعیة الکبری 4 / 84. 4 ـ معجم الادباء 4 / 260 و 261. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 146 و 147. 6 ـ وفیات الاعیان 1 / 96. 7 ـ معجم الادباء 4 / 260 و 261. 8 ـ هدیة العارفین 1 / 70. 9 ـ معجم الادباء 4 / 260 و 261.