بلند با عنوان قصیده نونیّه سروده بوده است. به جز این قصیده، کتابی به نام مثالب النواصب هم داشته است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ لسان المیزان 1 / 360.

دیگر منابع: اعیان الشیعه 3 / 269؛ معجم المؤلفین 2 / 233.

پژوهشکده

اسحاق ـ زیات

اسحاق ـ زیات (م حدود 440ه)

ابوالحسن اسحاق بن حسن زَیّات قرطبی.

وی فردی مالکی مذهب1 و اهل قرطبه اندلس بود. علوم عربی را از دانشمند معروف، ابوعثمان سعیدبن محمد معروف به نافع فرا گرفت و در آن تبحر یافت. در عصر وی فتنه ای در شهر قرطبه رخ داد؛ اسحاق قرطبی در این فتنه از شهر خارج شد و در شهر سرقسطه سکونت گزید؛ وی در آن شهر به تدریس پرداخت و اندوخته های خویش را به دیگران آموخت. شرح الجمل زجاجی و نیز المُعرَب و المَبنی از آثار قلمی اوست. ابن ابار وفات او را حدود سال 440ه ذکر کرده است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 1 / 200. 2 ـ التکملة لکتاب الصله 1 / 161.

دیگر منابع: بغیة الوعاة 1 / 438؛ البلغة فی تاریخ ائمة اللغه 12؛ معجم المؤلفین 2 / 232.

پژوهشکده

اسحاق ـ صَرْدَفی

اسحاق ـ صَرْدَفی (500 یا بعد از آن)

ابویعقوب اسحاق بن یوسف بن یعقوب صَردَفی فرضی زرقالی یمنی.

منسوب به « صَرْدَف » شهری در شرق یمن است. 1 خاستگاه او مَعافِر قبیله ای از یمن بود. در صردف ساکن شد و به دانش روی آورد. از استادان او جعفربن عبداللّه لرحمان و اسحاق عشاری2 و از شاگردان او دامادش زیدبن عبداللّه بن جعفر یفاعی یمنی (م 515 ه) است. وی از فقیهان شافعی مذهب بود که در طول حیاتش مردمان بسیاری از او بهره های علمی بردند و محل رجوع مردم در باب مواریث و واجبات بود. 3 یافعی (م 768) او را علامه در باب مواریث و حساب دانسته است. زرقالی در سال 500ه یا اندکی پس از آن درگذشت4 و در
همان شهر صَردَف به خاک سپرده شد. 5 کتاب الکافی فی الفرائض و الحساب تألیف صردفی است که به گفته یافعی این کتاب گواه بر علم و فضل اللّه وست و به علت وضوح و کثرت مثال هایی که داشت، مردم زمانش به واسطه آن از مراجعه به کتاب های قدیمی در باب ارث بی نیاز گردیدند. 6 او همچنین از دانش ریاضی نیز بهره داشت و کتابی به نام مختصر الهندی در حساب تألیف نموده که نسخه خطی آن در برلین موجود است. این کتاب در باب های مختلف از جمله باب ضرب آحاد در آحاد و باب ضرب اعشار در اعشار و باب ضرب میزان جذر اعداد صحیح و اعداد کسری می باشد و ابوبکربن علی هاملی (م769ه) شرحی بر این کتاب تحت عنوان معونة الطلاب فی معرفة الحساب نوشته است7 که بسیار مفید و گران سنگ می باشد و با وجود آن، از جمیع کتاب های قدیمی بی نیاز می شدند. گویند یک بار این کتاب فروخته شد و به میزان وزنش نقره دریافت شد. 8 علی بن احمدبن موسی بجلی حنفی و علی بن احمدبن موسی رُکبی (م732) و برخی دیگر شرح هایی بر این کتاب نوشته اند. 9

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 3 / 401. 2 ـ مرآة الجنان 3 / 127. 3 ـ طبقات الشافعیه (ابن شهبه) 1 / 263. 4 ـ مرآة الجنان 3 / 127. 5 ـ معجم البلدان 3 / 401. 6 ـ مرآة الجنان 3 / 127. 7 ـ زندگی نامه ریاضیدانان اسلامی 296. 8 ـ مرآة الجنان 3 / 127. 9 ـ کشف الظنون 2 / 1377.

دیگر منابع: شذرات الذهب 3 / 410؛ هدیة العارفین 1 / 200.

سیدمحمدحسین میرعبداللّه للهی

اسحاق ـ صفار

اسحاق ـ صفار (م پس از 405ه)

ابونصر اسحاق بن احمدبن شیث (شبیب) صفار بخاری.

ادیب و فقیه حنفی مذهب اهل بخارا در قرن چهارم بود. 1 وی را یکی از بزرگان در زمینه ادبیات عرب، آگاه به ظرایف و جزییات آن و دارای اشعار زیبا دانسته و گفته اند خانه او در بخارا مرکز علم بود. 2 گفته شده در سفری، از شهرهای گوناگون خراسان عبور کرد و به عراق و سپس حجاز رفت و عاقبت در طایف سکونت گزید. 3 سمعانی سکونت وی را در مکه و درگذشتش را در طایف می داند. حاکم نیشابوری به ورود ابونصر به نیشابور در بازگشت از سفر حج اشاره کرده است. 4 خطیب بغدادی نیز ورود او را به بغداد در سال 405ه در بازگشت از سفر حج و روایت حدیث به وسیله وی گزارش کرده