است. 5 روشن نیست این گزارش های پراکنده مربوط به یک سفر بوده است یا سفرهای متعدد وی. گفته شده است در بخارا کسی در سن او نبود که در ادب، فقه، طلب علوم گوناگون و حدیث در مرتبه وی باشد. 6 شعری طولانی نیز در وصف خود سروده که یاقوت حموی آن را ذکر کرده است. 7 شماری از فرزندان و نوادگان ابونصر از فضلا و علمای زمان خود بودند، از جمله ابوابراهیم اسماعیل صفار که به سبب امر به معروف و نهی از منکر به دست خاقان نصر بن ابراهیم معروف به شمس الملک در بخارا در سال 461ه کشته شد. نوه اش ابراهیم بن اسماعیل معروف به زاهد صفار نیز از علمای زمان خود بود. 8 لکنوی و قطلوبغا نام وی را احمدبن اسحاق آورده اند9 که احتمالاً اشتباه است. لکنوی از احمدبن اسحاق بن شیث نام برده و او را جد ابراهیم بن اسماعیل صفار دانسته و در ذیل آن از اسحاق بن احمدشیث هم یاد کرده است. 10 در جای دیگر نیز احمدبن اسحاق را فرزند ابونصر اسحاق بن احمدبن شیث دانسته است. 11 نصربن احمدبن اسماعیل کشانی از استادان وی بود. از جمله شاگردان وی از ابوعلی حسن بن علی بن محمدبن مذهّب تمیمی که از ابونصر به نیکی یاد کرده، 12 ابوالولید بلخی13 و فرزندش احمدبن اسحاق یاد شده است. تاریخ وفات ابونصر در منابع نیامده، اما ازآنجاکه در سال 405ه در بغداد به تدریس و روایت حدیث مشغول بوده است، باید وفات او را بعد از این سال دانست. او در طایف درگذشت. قبرش در آنجا معروف بوده است. 14 تألیفات او عبارت اند از: المدخل الی سیبویه که یاقوت حموی آن را دیده و آن را کتابی شگفت آور در نحو توصیف کرده است که حدود پانصد صفحه داشته و تنها مبنیات را در آن آورده بود و شامل غوامض این علم بوده است. آثار دیگر او المدخل الصغیر در نحو و الرد علی حمزه فی حدوث التصحیف است. 15

پی نوشت ها

[1] ـ فواید البهیه 14؛ تاج التراجم فی مَن صنَّف من الحنفیّه 34. 2 ـ الانساب 3 / 548. 3 ـ معجم الادبا 3 / 66. 4 ـ الانساب 3 / 547. 5 ـ تاریخ بغداد 6 / 400. 6 ـ الانساب 3 / 547. 7 ـ معجم الادباء 2 / 621. 8 ـ الانساب 3 / 547. 9 ـ فواید البهیه 14 و 15؛ تاج التراجم فی مَن صنَّف من الحنفیّه 34. 10 ـ فواید البهیه 14 و 15. 1
[1] ـ فواید البهیه 44. 12 ـ تاریخ بغداد 6 / 403. 13 ـ اکمال الکمال 5 / 91. 14 ـ معجم الادباء 3 / 67. 15 ـ معجم الادباء 69.

دیگر منابع: بغیة الوعاة 1 / 438؛ تاریخ نیشابور 157؛ جواهر المضیئه 1 / 365؛ هدیة العارفین 1 / 200؛ طبقات السنیه فی تراجم الحنفیه 1 / 276 ـ 277؛ دایرة المعارف الشیعیة العامه 3 / 342؛ معجم المؤمنین 2 / 230؛ لغت نامه دهخدا 2 / 1886.

معصومه اخلاقی

اسحاق ـ عشاری

اسحاق ـ عشاری (م حدود 460ه)

ابویعقوب اسحاق بن محمد مسافری عشاری یمنی.

از تاریخ و محل ولادت، تحصیل، رشد و شاگردان وی اطلاعی در دست نیست. او فقیهی بزرگ و آگاه به علوم ادب، نحو و قرائت بود. 1 از محضر قاسم بن محمد جمحی کسب دانش نمود. دو کتاب المذهب فی النحو و الایجاز فی القرائات اثر اوست. عشاری سرانجام در حدود سال 460ه درگذشت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ بغیة الوعاة 1 / 439. 2 ـ هدیة العارفین 1 / 200.

ابراهیم اسفندیاری

اسحاق ـ قراب

اسحاق ـ قراب (352 ـ 429ه)

ابویعقوب اسحاق بن ابراهیم بن محمد قرّاب سرخسی هروی.

او در سال 352ه در سرخس به دنیا آمد. برای تحصیل علوم حدیث به هرات رفت و در آنجا ماندگار شد. اسحاق برای کسب دانش بیشتر به شهرهای گوناگون از جمله نیشابور رفت و سپس به هرات بازگشت. او حدیث را از بیش از هزار و دویست استاد فرا گرفت؛ از جمله: عباس بن فضل نضرویی و محمدبن عبداللّه سیّاری. 1 وی از محدثان بزرگ و برجسته هرات، از حفاظ مشهور2 و مردی زاهد بود. سبکی او را در طبقات الشافعیه آورده است و احتمال می دهد مذهب او شافعی باشد. 3 افرادی چون عبداللّه بن محمد انصاری، احمدبن ابی عاصم و صیدلانی از او حدیث نقل کرده اند. او از جمله کسانی بود که در شناخت و جرح و تعدیل احادیث به او مراجعه می شد. 4 ابویعقوب کتاب الوفیات را ظرف دو سال در دو مجلد نوشت. تألیفات او عبارت اند از: نسیم المهج، الانس و السلوه، شمائل العباد، 5 شمائل الاتقیا، وفیات العلماء و تاریخ السنن فی وقار اهل العلم. 6 او سرانجام در ماه شعبان سال 429ه درگذشت. 7