2 / 150. 12 ـ أمل الآمل 2 / 163. 13 ـ ریاض العلماء 3 / 227.

دیگر منابع: الاعلام 6 / 110؛ الذریعه 5 / 178، 179، 182، 192، 216، 224 و 12 / 266 و 274؛ أمل الآمل 2 / 162؛ معجم رجال الحدیث 14 / 283؛ الکنی و الالقاب 1 / 189 و 299؛ ایضاح المکنون 1 / 225 و 228.

معصومه اخلاقی

عبداللّه ـ خرقی

عبداللّه ـ خرقی (490 ـ 579ه )

ابوالفتح عبداللّه بن احمد بن ابی الفتح قاسمی اصفهانی خِرَقی.

عالم، فاضل، صالح، جلیل القدر و مُسنِد اصفهان بود. 1 مسند کسی است که روایات را با سلسله سند آن نقل می کند؛ رتبه ای پایین تر از حافظ و محدث. 2 در سال 490ه متولد شد. 3 از حیات فردی و اجتماعی او اطلاع بسیاری در دست نیست. وی از پدرش ابوالعباس، ابومطیع محمد بن عبدالواحد صحّاف مصری، ابوالفتح احمد بن عبداللّه شوذرجانی، احمد بن محمد حداد، بندار بن محمد خلقانی، عبدالرحمان بن احمد دونی، حمد بن حَنَّه، عمر بن محمد بن عمر علویه، عبدالرحمان بن ابی عثمان صابونی و گروهی دیگر حدیث شنیده و روایت کرده است. در زمان او از اطراف و اکناف به منظور شنیدن حدیث و بهره از وی نزد او به اصفهان می آمدند. حافظ عبدالغنی، محمد بن مکی، عبداللّه ابی الفرج جُبّائی، مهذب ابن زینه، ابوالفضل بن سلامه عطار، محمد بن خلیل بن بدر رارانی و عده دیگر نیز از او روایت کرده اند. وی درنهایت در 27 رجب سال 579 در 89 سالگی درگذشت. 4 اثر او الفوائد الملتفظة و الفرائد الملتقطه است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 90. 2 ـ تدریب الراوی 1 / 43. 3 ـ شذرات الذهب 4 / 266. 4 ـ سیر أعلام النبلاء 21 / 90. 5 ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 413.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 40 / 288؛ العبر 3 / 78؛ الاشارة الی وفیات الاعیان 299؛ النجوم الزاهره 6 / 96.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

عبداللّه ـ دمشقی

عبداللّه ـ دمشقی (492 ـ 585ه )

ابوسعد شرف الدین عبداللّه بن محمد بن هبه اللّه تمیمی حدیثی دمشقی موصلی مشهور به ابن ابی عصرون.

شرف الدین در ماه ربیع الاول سال 492ه در موصل متولد شد. از همان طفولیت، پیش ابوغنایم سلیمی شروع به یادگیری قرآن نمود و قرائت های هفت گانه و ده گانه را در محضر ابوعبداللّه بارع و ابوبکر مَزْرَفی1 و بعد از مدتی فقه را از محضر بزرگانی چون شهرزوری فرا گرفت و راهی بغداد گشت. در آنجا نیز از فراگیری علوم دینی فروگذاری نکرده و فقه را از اسعد میهنی، اصول را از ابوالفتح بن برهان و حدیث را از ابن حصین و ابن بخاری کسب نمود. در سال 523ه به وطن خویش بازگشت و به تدریس فقه پرداخت. او سپس عازم شام گشته و در حلب به تدریس مشغول شد. در 549ه از آنجا به دمشق رفت و در مسجد جامع، قسمت زاویه غربی به تدریس همت گذاشت و در 573ه تا زمان کوری به منصب قضاوت مشغول شد و بعد به نقل حدیث و تدریس روی آورد. 2 از شاگردانی که ایشان به تربیت آنها پرداخته می توان به شیخ الاسلام فخرالدین ابن عساکر، 3 ابوالعباس احمد بن ابومنصور و احمد بن محمد بن نیال4 اشاره نمود. ابن ابی عصرون مدتی متولی اوقاف مساجد و سپس در شهرهای سنجار، نصیبین، حران و درنهایت در سال 573ه بعد از قاضی شهرزور، سمت قضاوت را در دمشق بر عهده گرفت تا اینکه نابینا شد و در 575ه فرزندش محیی الدین محمد جانشین پدرش گشت و تمیمی در شام، مورد احترام والی آنجا نورالدین محمود زنگی واقع شد و مدارسی را در حلب، حمات، حمص و بعلبک برای او بنا کرد. 5 دمشقی را از بزرگان شافعی، 6 فقیهی چیره دست، مسلط به مذهبش و اصول و مسائل اختلافی، علامه، فقیه و قاری بزرگ توصیف می کنند. 7 ابوسعد درحالی که 93 سال از عمرش گذشته بود، در سال 585ه در دمشق درگذشت. 8 آثار و تألیفات او عبارت اند از:

صفوة المذهب من نهایة المطلب در هفت مجلد، الذریعه فی معرفة الشریعه، التیسیر درباره مسائل اختلافی که در چهار مجلد است، ما اخذ النظر، مختصر فی الفرائض، الارشاد المغرب فی نصرة المذهب، گویا به حلب رفته و این اثر ناتمام مانده است، 9 التنبیه فی معرفة الاحکام، فوائد المذهب در دو مجلد، رساله ای در صحت قضاوت نابینا، 10 الخلاف در چهار مجلد، 11 الموافق و المخالف، 12 المرشد فقط درباره احکام و به طور مختصر نوشته شده است، 13 فتاوی ابن ابی عصرون، مسلسلات درباره حدیث است، 14 تعلیقه ای