بن سعید بن یحیی معروف به ابن دُبَیثی ( م637ه ) نیز از او روایت کرده اند. 5 ابن بقرانی راستگو، خوش خُلق، متواضع، خوش مجلس و فردی بذله گو و خوش زبان بود. مدتی نیز مسئولیت دیوان معاملات و کتابت را در أوانا، شهرکی سرسبز در نواحی بغداد بر عهده داشت؛ اما پس از آن استعفا کرده و ملازم خانه شد و به تحقیق و تألیف روی آورد و بسیاری از کتاب های ادبی و کتاب های حدیث را به خط خود نسخه برداری نمود. وی تا آخر عمر خویش از نوشتن باز نایستاد و سرانجام در شب جمعه 23 جمادی الآخر 597ه چشم از جهان فرو بست و در شونیزه، مقبره ای در غرب بغداد دفن شد. آثار او عبارت اند از: مجموعه ای در اخبار و حکایات و اشعار در بیست مجلد و کتابی در صفت غِلمان. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 4 / 147. 2 ـ معجم الألقاب 5 / 295. 3 ـ المختصر المحتاج الیه 55. 4 ـ التکملةُ لوفیات النقله 1 / 388. 5 ـ تاریخ الإسلام 42 / 316. 6 ـ الوافی بالوفیات 4 / 147.

دیگر منابع: معجم الالقاب 4 / 27؛ معجم المؤلفین 10 / 300.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ بغدادی

محمد ـ بغدادی (475 ـ 552ه )

ابوالحسن محمد بن مبارک بن محمد بن عبداللّه بغدادی معروف به ابن خل.

فقیه و محدث شافعی مذهب که در سال 4751 و به نقلی 482ه دیده به جهان گشود. 2 از کودکی و دوران رشد و بالندگی اش اطلاعی در دست نیست. گفته اند فقه را نزد ابوبکر شاشی و حدیث را از ابن ایوب، ابن طیوری، ابن نظر، ثابت بن بندار و ابن سرّاج آموخت. 3 همچنین از ابوعبداللّه حسین بن ابی طلحه نعالی و ابوعبداللّه حسین بُسری حدیث شنید. 4 او در فقه تبحر کامل پیدا نمود تا جایی که یکی از بزرگان و پیشوایان مذهب شافعیه در بغداد به شمار می رفت و در مسائل اختلافی صاحب نظر بود. 5 ابوالحسن ساکن بغداد بود و در مسجد خود در محله رحبه در شرق بغداد می نشست و همواره به فتوا و تدریس اشتغال داشت و به قدر ضرورت از مسجد خارج می شد6 و شاگردان بسیاری تربیت نمود که ازجمله آنان می توان به ابوسعد سمعانی، عبدالخالق بن اسد، احمد بن طارق کَرْکی، فتح بن عبدالسلام و ابوالحسن قطیعی اشاره نمود. وی درباره مسئله سُریجیه، صاحب فتوای منحصر به فرد در بغداد بود. مسئله سُریجیة منسوب به ابوالعباس احمد بن عمر بن سریج بغدادی ( م306ه ) است. این مسئله در باب طلاق و مشهور بین شافعیان می باشد؛ بدین شکل که مرد به همسر خود بگوید: « متی وقع علیک طلاقی فانت طالق قبله ثلاثا: هنگامی که تو را طلاق دادم قبل از آن سه مرتبه طلاق داده شده هستی »، که موجب دور و اثبات آن، به نفی آن منجر می شود. 7 ابن خلکان می نویسد: او دارای خطی بسیار زیبا بود، به طوری که برخی از مردم به بهانه طلب فتوا، خط او را دریافت می کردند. ابوالحسن صاحب اثری به نام توجیه التنبیه می باشد. این اثر به صورت شرح، ولی بسیار مختصر است و او اولین کسی بود که التنبیه ابواسحاق شیرازی را شرح نمود. او کتابی دیگر نیز در اصول فقه دارد. 8 بغدادی سرانجام در ماه محرم سال 552ه در بغداد درگذشت. 9 مرگ او را در سال های 55110 و 553ه نیز ذکر کرده اند. 11

پی نوشت ها

[1] ـ المنتظم 18 / 122. 2 ـ وفیات الاعیان 4 / 227. 3 ـ المنتظم 18 / 122. 4 ـ وفیات الاعیان 4 / 227. 5 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 176. 6 ـ وفیات الاعیان 4 / 227. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 300. 8 ـ وفیات الاعیان 4 / 227. 9 ـ المنتظم 8 / 122. 10 ـ الکامل فی التاریخ 11 / 217. 1
[1] ـ وفیات الاعیان 4 / 227.

دیگر منابع: هدیة العارفین 2 / 93؛ طبقات الشافعیة ( اسنوی ) 1 / 233؛ المستفاد من ذیل تاریخ بغداد 19 / 36؛ الوافی بالوفیات 4 / 381؛ المختصر فی اخبار البشر 3 / 31؛ تاریخ الاسلام 38 / 101؛ الإعلام بوفیات الأعلام 2 / 372؛ المشتبه فی الرجال 1 / 168؛ مجمع الآداب فی معجم الالقاب 3 / 133؛ العبر 3 / 19؛ دول الاسلام 288؛ کشف الظنون 1 / 489؛ معجم المؤلفین 11 / 170؛ النجوم الزاهرة 5 / 327؛ الاعلام 7 / 17؛ البدایة و النهایه 12 / 237؛ شذرات الذهب 4 / 164؛ طبقات الشافعیه ( ابن قاضی شهبه ) 1 / 324.

محمود هیئتی

محمد ـ بغدادی

محمد ـ بغدادی (515ه )

ابوالخطاب محمد بن محمد بن ابی طالب بغدادی.

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. کهن ترین منبعی که گویا برای نخستین بار به ترجمه و شرح حال مختصری از وی اشاره کرده عیون الأنباء ابن ابی اصیبعه، پزشک مشهور و مؤلف سده ششم و هفتم هجری است. وی می نویسد: ابوالخطاب در بغداد می زیست و از پزشکان سرشناس و مشهور در علم پزشکی بود و این دانش را نزد