محمد ـ تجیبیمحمد ـ تجیبی ( 458 ـ 529ه )

ابوعبداللّه محمد بن احمد بن خلف تجیبی قُرطبی معروف به ابن حاج.

فقیه، محدث، لغوی، ادیب و بر مذهب مالک بود. در سال 458ه متولد شد. لغت و ادبیات عرب را از ابومروان عبدالملک بن سراج و فقه را از ابوجعفر احمد بن رزق فقیه آموخته و از وی نیز روایت کرده است. از دیگر استادان او ابوعبداللّه محمد بن فرج فقیه، ابوعلی غسّانی، ابوالقاسم خلف بن مدیر خطیب، خازم بن محمد، ابوالحسن عبسی و ابوالحسن بن خشّاب بغدادی است. از شاگردان معروف او ابوالقاسم خلف بن عبدالملک، معروف به « ابن بشکوال » ( م578ه ) مؤلف کتاب الصله است. 1 پسرش ابوالقاسم محمد بن الحاج، ابوجعفر احمد بن عبدالملک بن عَمِیره، احمد بن یوسف بن رشد، عبداللّه بن مغیث، عبداللّه بن خلَف فِهری، ابوبکر بن طلحه محاربی، ابوالحسن بن نعمه، 2 ابوولیددبّاغ و ابوعبداللّه محمد بن عبدالرحیم نیز از شاگردان او بوده و از وی روایت کرده اند. 3 تجیبی در مسجد جامع قرطبه به تدریس می پرداخت و فردی متدین، صبور، بردبار، متواضع و نرم خو و از بزرگان فقها، محدثان و ادبا بود. در زمان خود از نظر وثاقت و دیانت و علم، سرآمد اهل فتوا به شمار می رفت. او اعتنای بسیاری به حدیث داشت و به کار جمع حدیث و ضبط اسمای رجال و روات آن و بیان معانیِ کلماتِ غریب و مشکل آن همت می گماشت. او همچنین عالم به معانی اشعار و اخبار و آشنا به انساب و غرایب لغت بود و تمام عمر خود را در پی کسب و نشر علم و دانش سپری کرد. وی دو بار منصب قضاوت را در قرطبه به عهده گرفت و درنهایت در سال 529ه در 71 سالگی، درحالی که قاضی قرطبه بود، در مسجد جامع این شهر در حال اقامه نماز جمعه و در حال سجده مورد هجوم فردی مسلح قرار گرفت و کشته شد. 4 اثر او کتاب نوازل الاحکام است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الصله 2 / 580. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 614. 3 ـ بغیة الملتمس 51. 4 ـ الصله 2 / 580. 5 ـ الاعلام 5 / 317.

دیگر منابع: المعجم ( ابن ابار ) 118؛ العبر 2 / 436؛ مرآة الجنان 3 / 196؛ شذرات الذهب 4 / 93؛ معجم المؤلفین 8 / 258؛ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 241.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ تنوخی (پس از 470 ـ 540ه )

ابوالبیان محمد بن عبدالرزاق بن عبداللّه تنوخی معرّی.

وی پس از 470ه متولد شد و شاعر و قاضی شهر حمص ( از شهرهای سوریه ) بود. پدر و اجداد او و عمو و عموی پدرش همه از فضلا و از شعرای شام و از مفاخر آن دیار به شمار می رفتند. از استادان او پدرش ابوالغانم عبدالرزاق و از شاگردان او ابوسعد عبدالکریم بن محمد سمعانی ( م562 ه ) است. سمعانی وفات او را بعد از 540ه ذکر کرده است. 1 اثر او دیوان شعر است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 1 / 486. 2 ـ معجم المؤلفین 11 / 111.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ تنوخی

محمد ـ تنوخی (زنده در 599ه )

محمد بن حسین بن محمد نقاش تنوخی معری، معروف به ابن نقاش.

از حیات فردی، اجتماعی و علمی وی اطلاعی در دست نیست جز اینکه گفته اند وی دارای اثری در تصوف به نام مصباح المجتهد و کفایة المنفرد در دو مجلد است. وی در ماه ربیع الآخر 599ه از تألیف این کتاب فارغ شد. 1 نسخه ای از آن در دارالکتب المصریه وجود دارد. 2

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 2 / 105. 2 ـ الاعلام 6 / 101.

دیگر منابع: ایضاح المکنون 2 / 493؛ معجم المؤلفین 9 / 253.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ تنوخی

محمد ـ تنوخی (483 ـ 556ه )

ابوعبداللّه محمد بن علی بن محمد بن احمد بن نزار تنوخی حلبی معروف به ابن عظیمی.

محدث، مورخ، شاعر و ادیبی که ابن عساکر به نقل از ابوسعد سمعانی، زمان ولادتش را سال 483ه و در حلب ذکر کرده است. او برای فراگیری علم سفرهای فروانی به دمشق نمود و در یکی از آن سفرها، عده ای وی را ستایش کردند. همچنین با ابن عساکر از محضر یکی از فقها، به نام « نصر » بهره علمی برد. ابن عساکر می نویسد: او شعر نیز می سرود و بعضی از اشعارش را برای من قرائت نمود. 1