ابن عظیمی آموزگار کودکان در شهر حلب بود. همچنین علاقه خاصی به تاریخ و جمع آوری آن داشت و کتاب هایی در این زمینه گردآوری کرد؛ ولی صفدی به نقل از یاقوت درباره آثار او می نویسد: تألیفاتش متقن نبود و خطای بسیاری در آن دیده می شود. 2 مذهب وی به خوبی دانسته نیست؛ ولی برخی مانند صاحب اعیان الشیعه، شیعه بودن او را قوی می دانند. 3 تاریخ العظیمی یکی از آثار اوست که به ترتیب سال ها تنظیم شده و حوادث سال ها را تا 538ه در آن آورده است؛ 4 ابن خلکان در چند جای کتاب خود از آن نقل کرده است. 5 از دیگر آثار او تاریخ حلب، 6 کتاب الثمره، سیرة الفرنج، که ذیل بر تاریخ قلانسی است7 و کتاب الموصّل علی الاصل الموصّل می باشد. 8 زرکلی وفات او را در سال 556ه9 و برخی بعد از آن ذکر کرده اند. 10 یوسف بن تغری بردی نیز نام او را در شمار مردگان سال 485ه آورده که اشتباه است. 11

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 54 / 393. 2 ـ الوافی بالوفیات 4 / 131. 3 ـ اعیان الشیعه 9 / 437. 4 ـ الاعلام 6 / 277. 5ـ وفیات الاعیان 4 / 131. 6 ـ کشف الظنون 1 / 292. 7 ـ اعیان الشیعه 9 / 437. 8 ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 6 / 131. 9 ـ الاعلام 6 / 277. 10 ـ تاریخ الادب العربی 6 / 131. 1
[1] ـ النجوم الزاهره 5 / 133.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 298.

محمود هیئتی

محمد ـ جاوانی

محمد ـ جاوانی (468 ـ 561ه )

ابوسعید ( ابوعبداللّه ) محمد بن علی بن عبداللّه بن حَمْدان جاوانی حِلَّوِی کُردی عراقی معروف به ابن ابی الهیجاء.

ادیب، لغوی، نحوی، شاعر، فقیه شافعی مذهب و منسوب به جاوان قبیله ای از کردهای عراقی، ساکن شهر حله1 که در سال 468ه متولد شد. 2 در دوران نوجوانی به بغداد آمد و از استادان بزرگی چون ابوحامد غزالی ( م 505ه )، ابوالحسن علی بن محمد بن علی کیا هرّاسی ( م504ه ) 3 و ابوبکر محمد بن علی بن حامد شاشی ( م 485ه ) بهره مند شد. 4 وی مدتی در اربیل اقامت گزید؛ سپس در طلب علم به سرزمین های دیگر کوچ کرد. از دیگر استادان او محمد بن حسین برصی، 5 ابوعبداللّه حُمَیدی، ابوسعید عبدالواحد بن ابی القاسم قشیری و ابوبکر شامی قاضی است. 6 ابن ابی الهیجاء با جدیت و تلاش توانست بر اقران خود در فضل و علم پیشی گیرد تا آنجا که او را امام، فاضل، اهل مناظره و همچنین زاهد و پرهیزگار شمرده اند. 7 ابوالمظفر بن طاهر خزاعی از شاگردان اوست. وی در سال 561ه در خُفتیان، دو قلعه در نواحی اربیل وفات کرد؛ ولی در بَوازیج، شهری نزدیک تکریت دفن شد. 8 در بعضی منابع متأخر مرگ او در سال 510ه آمده است. 9 آثار او جدای از اشعاری که از وی بر جای مانده است عبارت اند از: شرح المقامات ابومحمد قاسم بن علی حریری ( م516ه )، وی این کتاب را بر مؤلفش حریری قرائت کرده است، عیون الشعر، الفرق بین الراء و الغین ( العین )، 10 همچنین به گفته سیوطی، وی رساله ها و فصولی در موعظه داشته است، الذخیره لاهل البصیره، البیان لشرح الکلمات ( التبیان بشرح الکلمات )، المنتظم فی سلوک الادوات و مسائل الامتحان ( در مسائل و موضوعات مشکل علم نحو ). 11 اسماعیل پاشا دیوان شعر و کتاب نزهة النفس و روضة المجلس را نیز به آثار ابن ابی الهیجاء افزوده است، 12 روضة العشاق و نزهة المشتاق ( نزهة الناظر و سلوة القلب و الخاطر ). 13 و14

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 152. 2 ـ طبقات الشافعیه ( أسنوی ) 1 / 179. 3 ـ الوافی بالوفیات 4 / 155. 4 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 152. 5 ـ بغیة الوعاة 1 / 182. 6 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 152. 7 ـ الوافی 4 / 155؛ أسنوی 1 / 179. 8 ـ بغیة الوعاة 1 / 182. 9 ـ کشف الظنون 1 / 342 و 2 / 1667. 10 ـ الوافی بالوفیات 4 / 155. 1
[1] ـ بغیة الوعاة، همان. 12 ـ هدیة العارفین 2 / 95. 13 ـ کشف الظنون 1 / 927. 14 ـ ایضاح المکنون 1 / 595.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 342 و 825 و 2 / 1187، 1255 1667، 1788 و 1941؛ ایضاح المکنون 1 / 484، 595 و 2 / 134؛ الذریعه 14 / 83؛ معجم المؤلفین 11 / 23؛ الاعلام 6 / 278.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ جذامی

محمد ـ جذامی (م 538ه )

ابوجعفر محمد بن حکَم ( حکیم ) بن محمد بن احمد جذامی سَرَقُسْطی.

فقیه، اصولی، متکلم، نحوی، لغوی، قاری و از اهل سَرَقُسْطه اندلس بود. جد او ذوالوزارتین محمد بن احمد، حاکم شهر سالم، واقع در اندلس بود که در سال 420ه در این شهر به قتل رسید. 1 وی در غرناطه و سپس فاس مراکش ساکن شد2 و در آنجا به قضاوت، افتا و