(اگر تو از بهترين جوانمرديها رو گردانى پس در ميان ديگران متّهم، و روى گردانده هستى). أُفِكَ‌، يُؤْفَكُ‌- يعنى عقل و خردش زايل شد و- رجل‌ مأفوك‌ العقل- مردى كه عقلش از دست رفته است.

أفل‌

: الأفول‌ يعنى پنهان شدن يا غروب كردن كرات نورانى آسمانى مانند خورشيد و ماه و ستارگان، خداى فرمايد (فَلَمَّا أَفَلَ‌ قالَ لا أُحِبُّ الْآفِلِينَ‌[1] 76/ انعام) و آيه (فَلَمَّا أَفَلَتْ‌- 78/ انعام)- أَفَال‌- نوزاد گوسفندان است و- أَفِيل‌- يعنى بچّه شتر و بچه گاو لاغر و ضعيف كه از شير بريده شده است.

أكل‌

: الأكل‌ خوردن غذا و بصورت تشبيه گفته شده- أَكَلَتِ‌ النّار الحطب- آتش هيزم را خورد- أُكْل‌ و أُكُل‌- بمعنى خوراكى، و ثمره و ميوه قابل خوردن.

خداى فرمايد: (أُكُلُها دائِمٌ‌- 37/ رعد) (در باره بوستانها و درختان بهشتى است كه ثمرات و سايه آن بوستانها دائمى و پيوسته است و خزانى در پى ندارد و اين چنين عاقبت نيكو و بهره‌مندى ابدى از آن پرهيزكاران است) أَكْلَة يكبار خوردن، أُكْلَة بر وزن لقمه آنچه مى‌خورند- أَكِيلَة الأسد- يعنى شكار شير كه آنرا مى‌خورد

[1] آيه فوق استدلال حضرت ابراهيم( ع) با ستاره‌پرستان معاصر خويش است كه نخست براى همراهى با ايشان در باره ستارگان و ماه و خورشيد مى‌گويد:( هذا رَبِّي‌- 77/ انعام) و( هذا أَكْبَرُ- 78/ انعام) او كه مى‌دانست ماه و خورشيد و ستارگان افول مى‌كنند و براى آنها هم امرى عادى بود امّا حضرت ابراهيم( ع) مى‌خواهد از اين امور عادّى به تفكّر و تدبّر و تعقّل وادارشان كند و با جمله( لا أُحِبُّ الْآفِلِينَ‌- 76/ انعام) يعنى معبودانى كه غروب مى‌كنند دوست ندارم چون از ابتدا هم حالت پرستش نسبت به آنها نداشته است كه بعد بگويد نمى‌پرستم بلكه آنها را نيز مشرك مى‌داند و مى‌گويد:( أَنِّي بَرِي‌ءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ‌- 54/ هود) من از مشركان بيزارم.

اين گونه دلائل و حجّت و روى آوردن به( فاطر السّموات و الارض) حاكى از آثار رشد و رفعت و درجه فكريست كه از خداى عليم و حكيم دريافته است چنانكه در آيه بعد مى‌فرمايد:( الَّذِينَ آمَنُوا وَ لَمْ يَلْبِسُوا إِيمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ‌- 86/ انعام) بنابر اين ابراهيم( ع) بت شكن از آغاز هم مشمول اين آيه بود و گفتن‌( هذا رَبِّي)^ به آنها براى همراهى لفظى و به بهت و تحيّر انداختن مشركين بوده، چنانكه در آيات 92 و 91 و 90/ صافات، ابراهيم( ع) به بتها مى‌گويد: چرا نمى‌خوريد؟

شما را چه شده كه حرف نمى‌زنيد، و آنها را با تبر در هم فرو ريخت.