238- بر همه نمازها و [بويژه] نماز عصر مراقبت كنيد [1] و با فرمانبردارى براى خدا به پا خيزيد. 239- ولى اگر [از خطرى] ترس داشتيد [نماز را به هر حال كه ميسر است]، پياده يا سواره [انجام دهيد]؛ و چون امنيت خود را بازيافتيد، [باز هم] خدا را ياد كنيد [2]، كه چيزهايى به شما آموخت كه [هرگز] نمىتوانستيد بدانيد [3]. 240- مردانى از شما كه در آستانه مرگ قرار گيرند و همسران خود را [تنها] بگذارند، بايد توصيه كنند كه آنان را تا يك سال [از هزينه زندگى] برخوردار سازند و [از خانه مسكونى شوهر] خارجشان نكنند، ولى اگر [به تمايل] خود خارج شدند، در مورد اقدام شايستهاى كه درباره [زندگى] خود كنند، مسئوليتى متوجه شما نيست؛ [و بدانيد] كه خدا فرا دستى فرزانه است. 241- زنان مطلقه [حق] بهرهاى به شيوه شايسته دارند؛ [اين حكم] سزاوار پرهيزكاران است. 242- خدا آيات خود را اين گونه براى شما بروشنى بيان مىكند، بسا كه درك كنيد. 243- آيا توجه نكردى به جمعيتى كه هزاران تن بودند و [به جاى دفاع در مقابل دشمن] از بيم مرگ از خانههاى خود خارج شدند [و گريختند]؟ [4] خدا به آنها گفت: پذيراى مرگ باشيد [تا حيات اجتماع شما تضمين گردد]؛ آن گاه [با بيدارى و پيكار ايشان] آنها را حيات بخشيد؛ بىگمان خدا نسبت به مردم بخشايش دارد، ولى بيشترشان سپاسگزار نيستند. 244- در راه خدا بجنگيد و بدانيد كه خدا شنوا و داناست. 245- كيست كه [با انفاق خود] به خدا وامى نيكو [5] دهد تا براى او به دفعات چندين برابرش سازد [6]؟ خداست كه سختى و گشايش پيش مىآورد [7] و به پيشگاه او بازگردانده مىشويد. [1]- چون نماز عصر در شمار نمازهاى پنجگانه، سومى است، وسطى محسوب مىشود و از آنجا كه موقع انجامش وسط برنامههاى كسب و كار روزانه است و احياناً دستخوش غفلت مىشود، روى آن تأكيد شده است. مفسران در مورد اينكه منظور از نماز وسطى كدام يك از نمازهاى پنجگانه است، نظرهاى مختلفى دارند. طبق آنچه كه در مجمع البيان آمده است، ابن عباس و چهار مفسر قديمى ديگر، ضمن نقل قول از حضرت امير (ع)، عقيده داشتند كه منظور نماز عصر است. صفوة التفاسير اين حديث را از پيامبر نقل كرده كه مربوط به جنگ احزاب است و صراحت دارد: «ما را از نماز وسطى يعنى نماز عصر مشغول (و باز) داشتند، خدا قلب و خانههاشان را مملو از آتش كند» تفسيرهاى المنار و كبير هم به اين روايت اشاره كردهاند؛ و اللَّه اعلم. [2]- دو آيه متوالى فوق در مورد نماز در ميان آيات احكام ازدواج و طلاق آمده و در توجيه آن مفسران عموماً سكوت كردهاند و آنها كه توضيحى دادهاند قانع كننده نيست. سيد قطب در تفسير «فى ظلال» گفته است: بيش از شش ماه در اين باره تدبر كردم و به نتيجه نرسيدم. به نظر نگارنده اين آيه كه تأكيد روى حفظ نمازها دارد، از آن جهت در ميان آيات مربوط به طلاق آمده كه توجه دهد در جريان اختلافات زوجين كه منجر به متاركه مىشود، همواره خدا را در نظر داشته باشيد تا از خودخواهى دور بمانيد و خدا پسندانه رفتار نماييد؛ مؤيد آن آيه قبلى است كه صراحتاً توجه به تقوا و فضيلت را در جريان اختلاف نظرها كه منجر به متاركه مىشود، توصيه كرده. اين همان حقيقتى است كه در آيات 200 و 201 اعراف (7) آمده است؛ دقيقاً به اين دو آيه توجه فرماييد. [3]- آخرت و خدا. [4]- به آيه 16 احزاب (33) توجه فرماييد. [5]- به زيرنويس اول آيه 12 مائده (5) توجه فرماييد. [6]- به آيه 261 بقره (همين سوره) توجه فرماييد. [7]- كلمه «يبصط» از ريشه «بسط» على القاعده بايد با «سين» نوشته مىشد، همان گونه كه در 9 مورد ديگر قرآن بدرستى با سين ثبت شده است؛ اين عدول از