اين حريف بانك شاهى ايران بود كه مبتكر آن پاول جوليوس رويتر در مقابل پرداخت 40000 ليره امتياز بزرگى براى مدت 70 سال جهت كشيدن راه‌آهن، حق انحصارى بهره‌بردارى از تمامى معادن (جز طلا و نقره و سنگ‌هاى قيميتى)، تأسيس بانك و غيره از دولت ايران گرفت (25 ژوئيه 1872 برابر با 10 مرداد 1251 شمسى) و اين امتياز بعدها لغو و امتياز ديگرى كه اساس آن تأسيس بانك شاهى ايران بود، به مدت 60 سال جايگزين آن شد يكى از مواد قرارداد چنين بود:

«در صورتى كه دولت عليه ايران بعد از اين مصمم بشود كه امتياز بانك را يا امتياز يك دستگاه اعتبارى را از هر قبيل كه باشد بدهد، آن امتياز از امروز به حكم اين قرارنامه محفوظ و ممهور و مخصوص است از براى اين كمپانى كه بر جميع اشخاص و كمپانيهاى ديگر حق رجحان خواهد داشت».

يكى از عمليات عمده اين بانك حق انحصارى نشر اسكناس و رواج مشروط آن در ايران بود (اين بانك بر اساس قرارداد تا بهمن‌ماه سال 1327 شمسى فعاليت داشت)؛

2‌-‌3 - بانك استقراضى ايران: پس از واگذارى امتياز تأسيس بانك شاهى ايران به رويتر يكى از اتباع روسيه به نام ژاك بولياكوف پيشنهاد تأسيس بانك استقراضى ايران را داد، در سال 1269 شمسى با اين شخص موافقت شد كه اجازه تأسيس انجمن استقراضى ايران به مدت 75 سال با حق انحصارى حراج عمومى به او داده شود و در ضمن از پرداخت هرگونه مالياتى معاف شد جز آنكه 10 درصد عوايد حاصله را به خزانه دولت بپردازد. بعدها انجمن استقراضى ايران تبديل به بانك استقراضى ايران شد.

بانك مزبور بر خلاف بانك شاهى فقط قسمت‌هاى شمالى ايران را حوزه فعاليت خود قرارداه بود و كمتر به امور بانكى در جنوب مى‌پرداخت (در تاريخ 22 مرداد ماه سال 131 شمسى اين بانك به دولت ايران واگذار شد)؛

2‌-‌4 - بانك سيه: بانك سپه اولين بانك ايرانى است در چهاردهم ارديبهشت‌ماه سال 1304 در چند دكه واقع درگذر تقى خان با سرمايۀ اوليۀ آن‌كه مبلغ 3883950 ريال موجودى صندوق بازنشستگى درجه داران ارتشى بود تشكيل و شروع به فعاليت كرد؛

3 - اقدامات نخستين براى تشكيل بانك ملى ايران:

فكر تشكيل بانك ملى با روش جديد بانكدارى در ايران با فكر تشكيل يك بانك دولتى تواما ظاهر شد. ده سال قبل از تشكيل بانك شاهى ايران (1258 شمسى) حاج محمد حسين امين دار الضرب يكى از صرافان بزرگ و روشن‌بين پيشنهادى براى ايجاد يك بانك ايرانى تقديم حكومت وقت كرد كه متأسفانه اين پيشنهاد قبول نشد.

در پنجم آذرماه سال 1285 نمايندگان مجلس شوراى ملى ضمن مخالفت با استقراض خارجى تأسيس يك بانك ملى را خواستار شدند و حتى جمعى از بازرگانان و صرافان تعهد مشاركت كردند تا اين‌كه اجازه تشكيل بانك صادر شد و اعلان آن چهار روز بعد انتشار يافت ولى در عمل اقدام مثبتى در جهت تشكيل آن به عمل نيامد.

به‌طور خلاصه تا سال 1307 صرافى در ايران از زمان پيدايش بانك‌هاى خارجى به علت رقابت رونق