- افراد هر نوعى، تا آنجا شايستگى بقا دارد كه در برابر عوامل منفى و شرايط تهديدكننده، قدرت مقابله و دفاع را داشته باشد و اين همان قانون انتخاب طبيعى و تبعيت از محيط زيست است كه در توجيه نظريۀ تنازع بقا مطرح مى‌شود.

(وَ لَوْ لاٰ دَفْعُ اَللّٰهِ اَلنّٰاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوٰامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَوٰاتٌ‌). (7)

هر كدام از اين دو تحليل در قرآن، به دنبال بيان مشروعيت جهاد آمده است. (8)

منابع

1 و 2 - بقره / 213؛ 3 و 4 - تفسير الميزان 126/2-121 و 38؛ 5 - بقره / 251؛ 6 - قيام مهدى (عج) از ديدگاه فلسفه تاريخ / 25؛ 7 - حج / 40؛ 8 - فقه سياسى 29/5-26.

جنگ (و ريشۀ آن از ديدگاه نهج‌البلاغه)

از ديدگاه امام على (ع) جنگ همواره ريشۀ شيطانى دارد و اين انگيزه‌هاى شيطانى است كه تبهكاران را براى رسيدن به مقاصد تجاوزكارانه و ضد انسانى به جنگ وامى‌دارد. ولى با وجود اين، گاه، جنگ تنها راه‌حل معضلات بشرى و راهگشاى عدالت انسانى و دفع تجاوزات تبهكاران است.

«اما بعد فان الجهاد باب من ابواب الجنة، فتحه الله لخاصة اوليائه. و هو لباس التقوى، و درع الله الحصينة، و جنته الوثيقة. فمن تركه رغبة عنه البسه الله ثوب الذل، و شمله البلاء، وديث بالصغار و القماءة. و ضرب على قلبه بالاسهاب. و اديل الحق منه بتضييع الجهاد، و سيم الخسف، و منع النصف». (1)

«اما بعد، جهاد درى است از درهاى بهشت كه خدا آنرا براى بندگان مخصوص و برگزيده‌اش گشوده است.

جهاد پوشش پرهيزگارى و زره محكم و مقاوم خدايى و سير قابل اطمينان خداست. كسى‌كه جهاد را ترك كند به حالت سرپيچى و اعراض، خداوند بر او لباس خوارى مى‌پوشاند و زندگى جنين كسى با گرفتارى‌ها و سختى‌ها پوشيده مى‌شود و به خفت، زبونى و بيچارگى كشانده مى‌شود و بر دلش مهر بى‌خردى و سبكسرى زده شده و حق از او برگردانده مى‌شود. به خاطر اينكه جهاد را ضايع نموده است و ناگزير به پستى محكوم و از انصاف و عدالت محروم خواهد بود».

امام (ع) به حالت جنگ، به چشم آخرين راه‌حل مى‌نگرد و به خواست سربازان و سرداران مبنى بر شتاب در جنگيدن به ديده منفى مى‌نگرد و سعى مى‌كند به فتنه انگيزان جنگ‌طلب، فرصت كافى دهد تا به حق بازگردند، و در صورت نااميدشدن از آنان آنگاه شرايط را دوباره بررسى مى‌كند و اگر هيچ راه چاره ديگرى نيافت، از جنگ به عنوان تنها راه‌حل استفاده مى‌كند. (2)

منابع

1 - نهج‌البلاغه / خ 27.2 - فقه سياسى 34/5-29.

جنگ (و شيوه‌هاى ممنوعه در آن)

با توجه به قاعده هدف وسيله را توجيه نمى‌كند، در ابزار جنگ نيز اعمال بعضى شيوه‌ها كه به آنها اشاره مى‌شود ممنوع دانسته شده است:

1. نقض حاكميت و اراده ملى؛

2. عدم تفكيك شرايط جنگ از حالت‌هاى اضطرارى؛