يكى از آثار لجاجت، اين است كه افراد لجوج از درك حقايق آيات الهى محرومند:» (11) «اوست خدايى كه از آسمان باران فرستاد و بدان باران هرگونه نباتى را رويانيديم، و از آن نبات ساقه‌اى سبز و از آن دانه‌هايى بر يكديگر چيده... كه در آن، نشانه‌هايى (از عظمت خدا) براى افراد با ايمان است!» در اين آيه تدبير نظام روييدنى ها، آيتى مخصوص به مردم با ايمان شمرده شده، و تناسب اين اختصاص روشن است؛ چون، اين نوع تدبر و تفكر، احتياج به تحصيل علم خاصى ندارد؛ بلكه، هر فهم عادى هم، اگر دلش به نور ايمان منور شده و پليدى عناد و لجاجت آن را آلوده نكرده باشد، مى‌تواند با آن فهم عواميش، در آن نظر كرده و پى به صانع آن ببرد. (12)

2. انكار آيات الهى:

اثر ديگر لجاجت، انكار كردن آيات الهى است، چرا كه اين صفت سبب مى‌شود كه علاوه بر محروم شدن از درك آيات الهى، پيوسته حالت انكار به خود گرفته و با بهانه‌جويى‌هاى گوناگون، از پذيرش حق سربتابند و گرنه آيات الهى براى آنها كه حقجو و متواضع در مقابل حقيقتند، آشكار است؛ اين در حالى است كه اهل ايمان به محض روبه‌رو شدن با آيات خداوند، به آيت بودن آن پى برده و آن را وسيلۀ اتصال به محبوب خود قرار مى‌دهند. (13) «... آنان كه ايمان آورده‌اند، مى‌دانند كه آن، حقيقتى است از طرف پروردگارشان و اما آنها كه راه كفر را پيموده‌اند، (اين موضوع را بهانه كرده) مى‌گويند:

«منظور خداوند از اين مثل چه بوده است‌؟!...» (14) «امّا كسانى كه به آخرت ايمان نميآورند، دلهايشان (حق را) انكار مى‌كند...» (1)3. غرق در گناهان:

يكى از پيامدهاى لجاجت فرو رفتن در گناهان بوده؛

كه، علت اصلى آن همان حق گريزى است؛ كه، انسان لجوج را غرق در گناه كرده و در باتلاق انبوهى از گناهان فرو مى‌برد: (16) «و هنگامى كه به آنها گفته شود: «از خدا بترسيد!» (لجاجت آنان بيشتر مى‌شود)، و آنها را به گناه مى‌كشاند...» در حقيقت اين آيه، به يكى از صفات زشت منافقان اشاره كرده؛ كه، آنها بر اثر تعصب و لجاجت در برابر هيچ حقيقتى، تسليم نميشوند و همين لجاجت، آنها را به بدترين گناهان مى‌كشاند. (17)

خداوند نخست افراد لجوج را براى مجازات تربيتى در سختى و رنج قرار داده تا به ضعف و ناتوانى خود پى برده و از مركب غرور پياده شوند، و در صورت عدم اصلاح، آنها را با مجازات‌هاى ريشه‌كن كننده، گرفتارشان مى‌سازد (18) «و اگر به آنان رحم كنيم و گرفتارى‌ها و مشكلاتشان را برطرف سازيم، (نه‌تنها بيدار نميشوند، بلكه) در طغيانشان لجاجت مى‌وررند و (در اين وادى) سرگردان مى‌مانند!» (19) انسان لجوج، كه به اندرز ناصحان و به هشدارهاى الهى، گوش فرا نداده، بلكه پيوسته با غرور و نخوت مخصوص به خود، بر خلافكارى هايش مى‌افزايد، چيزى جز آتش دوزخ، او را رام نمى‌كند، (20) و بنابراين خداوند مى‌فرمايد: «و هنگامى كه به آنها گفته شود: از خدا بترسيد! (لجاجت آنان بيشتر مى‌شود)، و لجاجت آنها را به گناه مى‌كشاند. آتش دوزخ براى آنها كافى است و چه بد جايگاهى است! (21 و 22)

منابع

1 - التحقيق فى كلمات القرآن الكريم 167/10؛ 2 - مفردات فى غريب القرآن / 736؛ 3 - كهف / 54؛ 4 - ترجمه الميزان 379/4؛ 5 - نساء / 17؛ 6 - ترجمه الميزان 378/4؛ 7 - مائده / 104؛ 8 - أطيب البيان فى تفسير القرآن 484/4 485؛ 9 - ترجمه الميزان 333/12 و 334؛ 10 - نحل / 22؛