درس هفدهم: فعاليتهاى فرهنگى امام جواد (ع): شرايط فرهنگى

در دوران امام جواد (ع) نيز چون امروز مسلمانان از نظر اعتقادى به دو گروه عمده تقسيم مى‌شدند: «شيعيان» كه اعتقاد داشتند پيامبر (ص) در زمان حيات خود على (ع) را به جانشينى خويش معرفى كرد و او خليفه بلافصل پيامبر (ص) است و «اهل سنت» كه على (ع) را به عنوان خليفه چهارم مى‌شناختند.

شيعيان و اهل سنت به مرور زمان هر كدام به فرقه‌هاى مختلفى تقسيم شدند. گروهها و افكارى چون معتزلى، اشعرى، مرجئه، جبرى، قدرى و «خلق قرآن» در اهل سنت شكل گرفت و گروهها و افكارى چون زيديه، اسماعيليه، و قف و غلو در شيعيان رشد كرد.

با بررسى منشأ پيدايش و عوامل رشد اين گروهها و افكار، درمى‌يابيم كه سه عامل زير بيشترين نقش را داشتند:

1- بازشدن دروازه‌هاى كشور اسلامى به روى افكار بيگانه كه باعث هجوم همه جانبه فرهنگى و ورود افكار و عقايد گوناگون به جهان اسلام گرديد.

2- علماى مسيحى و يهودى- به اصطلاح امروز استعمار غرب- كه از دوران خليفه دوم گاه با اظهار اسلام به دستگاه خلافت راه يافتند و براى انحراف جامعه اسلامى از هيچ تلاشى فروگذار نبودند.

3- دستگاه حاكم كه براى رسيدن به مقاصد خود برخى از گروهها را حمايت مى‌كرد و باعث طرح و رشد آنان مى‌گشت. بنى‌اميه براى ترويج جبرگرايى تمام تلاش خود را به كار گرفتند و بنى‌عباس ابتدا طرفدار جدى معتزله شدند و سپس به اشاعره رو آوردند.

هدف اصلى حكومتهاى جور و دشمنان اسلام از اين فرقه سازيها و ترويج افكار باطل، انحراف مردم از اسلام ناب بويژه اساس آن يعنى اصل امامت بود. از اين رو