طلبیره (Talavera): شهری در اندلس و از توابع طُلیطله که در کنار رود تاجه قرار دارد. این شهر، مانع و سدی میان مسلمانان و فرانسویان بود.

طلیاطة (Tejada): محلی است در اندلس که میان لبلة و اشبیلیه قرار دارد. در این محل، جنگ جویان نورماندی (وایکینگ ها) در سال 230 ق (844 م) و در عهد امیر عبدالرحمان دوم (اوسط) با شکست مواجه شد. و به سوی اقیانوس اطلس عقب رانده شدند. امروزه این شهر ویرانه متروکی است.

طلیطله (Toledo): شهری قدیمی در اسپانیا است و در وسط شبه جزیره ایبری ]مجموع دوکشور اسپانیا و پرتغال[ و در فاصله 91 کیلومتری جنوب غربی مادرید قرار دارد. رود تاجو، که از میان دره ای عمیق می گذرد، این شهر را از سه سمت در برگرفته است. این رود تاجو مساحت زیادی از زمین های پست شهر طلیطله را سیراب می کند.

این شهر در زمان رومیان از شکوفایی خاصی برخوردار بوده و تولیتم (Toletum) نام داشت، سپس پایتخت حکومت گت ها گردید. مسلمانان به فرماندهی طارق بن زیاد و موسی بن نصیر به سال 92 ق (713 م) این شهر را به تصرف خود در آورده و آن را مرکز نظامی مرزی (ثغرادنی) دولت اسلامی قرار دادند. زمانی که حکومت امویان در اندلس از بین رفت و اندلس به حکومت های طایفه ای تقسیم شد. طلیطله مستقلا تحت حکومت بنی ذی النون، در سال 427 ق (1035 م)، که از بزرگان و پیشوایان بربرها بودند، قرار داشت. در محرم سال 478 ق (1085 م) شهر طلیطلة سقوط کرده و به دست پادشاه قشتالة (کاستیل)، آلفونس ششم، افتاد. این شهر تا به امروز از حصارها و خصوصیات معماری عربی خود را حفظ کرده است. در سابق این شهر مرکز جنبش ترجمه کتاب های عربی به لاتین بود و نیز از این محل بود که تمدن اسلامی به اروپایِ قرون وسطی راه یافت.

دانشمندان زیادی از این شهر برخاسته اند که از ایشانند: عیسی بن دینار غافقی طلیطلی، محمد بن عبدالله بن عیشون طلیطلی، صاعد اندلسی، صاحب کتاب طبقات الامم درگذشته به سال 462 ق، و ابن مهنّد عبدالرحمان بن محمد لخمی پزشک و دانشور آگاه به فن کشاورزی و داروسازی، متوفی به سال 467 ق.

طنجه (Tanger): شهر قدیمی در مغرب دور که در سمت غربی تنگه جبل الطارق قرار دارد. در روزگار رومیان با نام تنجی(Tanji) شناخته می شد. معنیِ این واژه به زبان بربری دریاچه است. زمانی که مسلمانان سرزمین مغرب را فتح کردند; طنجه گذرگاه بزرگ به سوی اندلس محسوب می شد. این شهر بعدها تحت سلطه ادریسیان علوی حاکم بر فاس و بعد امویان اندلس درآمد. سپس تحت فرمان حاکمان مغرب قرار گرفت. در آغاز دوران جدید عرصه تاخت و تاز استعمار دولت های مختلف اروپایی چون پرتغال، اسپانیا، انگلیس و فرانسه قرار گرفت و آن گاه ناحیه ای بین المللی شد. به هنگام استقلال مغرب در سال 1953 م، جزیی از مغرب شد.

طهران (تهران): در روزگار اسلامی از روستاهای ری بود و امروز پایتخت جمهوری اسلامی ایران می باشد.

طوانة: از شهرهای نظامی شام که در کلیکیه، نزدیک مصیصه قرار دارد. هارون الرشید این شهر را پایگاه نیروهای اسلامی قرار داد.

طوس: از شهرهای خراسان است که در شرق نیشابور قرار دارد. دانشمندان زیادی از این شهر برخاسته اند که از آن جمله اند: امام ابوحامد محمد بن محمد غزالی، محمد بن اسلم طوسی، نصیر الدین ابوعبدالله محمد طوسی و دیگران. ر.ک: سناباد.

طولوز (تولوز = Tolosa): در منابع عربی طولوشه یا طلّوشه خوانده می شود. شهری است مشهور که در جنوب غربی فرانسه قرار دارد. این شهر امروزه مرکز گارن است و در قدیم مرکز پادشاهی اکیتانیا بود.

طیسفون (تیسفون = Teciphon): همان شهری است که عرب ها با نام مدائن آن را می شناسند و زمانی که عراق به دست مسلمانان فتح شد، پایتخت ساسانیان بود. تیسفون در جنوب بغداد قرار دارد و طاق کسری از آثار بازمانده تیسفون است.

ع

عاصی: ر.ک: نهر العاصی.

عانه: شهری است در جنوب قرقیسیه کنار رود فرات. نام قدیمی اش أناتو (Anatho) بود. رود فرات این شهر را به مانند خلیجی در میان گرفته است. در عانه دژی مستحکم وجود داشت که بر رود فرات مشرف بود. این شهر اکنون از شهرهای آبادِ عراق و مرکز شهرستان عانه در استان دیلم می باشد.

عبادان: یا عبدان، آبادان شهری بر کرانه شرقی شط العرب (اروند رود) و نزدیک مصب این رود به خلیج فارس می باشد. این شهر در روزگار اسلامی بندری تجاری و معروف بود; ولی امروزه از بنادر بارگیری نفتی ایران به شمار می رود.

عدن: شهری است که در شبه جزیره ای کوچک درمنتهی الیه جنوب جزیرة العرب قرار دارد. این شهر در طول تاریخ خود، چه پیش از اسلام و چه پس از آن تا به امروز، از مراکز جهانی تجارت و