11. تاریخ بغداد، ج 5، ص 87؛ النجوم الزاهره، ج 3، ص 72.

12. البیان المغرب، ج 2، ص 113؛ تاریخ ابن اثیر، ج 7، ص 141؛ جذوة المقتس، ص 12؛ ابن خلدون، ج 4، ص 132؛ المغرب فی حلی المغرب، ج 1، ص 53 و 54؛ نفح الطیب، ج 1، ص 328 و 329؛ ابن قوطیه، تاریخ افتتاح الاندلس، ص 102؛ الاعلام، ج 8، ص 230؛ دولة الاسلام فی الاندلس، ص 316؛ بغیة الملتمس، ص 17.

13. وفیات الاعیان، ج 4، ص 176؛ الاعلام، ج 6، ص 309.

14. حضرت مهدی(علیه السلام) در سال 255ق متولد شد و هنگام وفات پدر بزرگوارش، پنج ساله بود و هم اکنون نیز زنده و غایب است تا روزی که به فرمان خداوند، ظهور کرده، جهان را پر از عدل و داد کند و آن حضرت دو غیبت داشته است؛ غیبت صغرا که بلافاصله پس از رحلت امام عسکری(علیه السلام)در سال 260ق آغاز شد و تا رحلت نایب آخر امام زمان (علی بن محمد سمری) در سال 329ق ادامه داشت. پس از آن، غیبت کبری آغاز شد در دوره غیبت صغرا، امام زمان از طریق چهار نفر نایبان خاص خودش (عثمان بن سعید بن عمربن سمّان، محمد بن عثمان بن سعید عمری، ابوالقاسم حسین بن روح و ابوالحسن علی بن محمد سمری) با شیعیان مرتبط بود و امور آنان را حلّ و فصل می کرد. اما داستان پنهان شدن آن حضرت، به گونه ای که در برخی کتاب های اهل سنت آمده و مؤلف کتاب نیز آنها را بازگو کرده، بیشتر شبیه افسانه است و از واقعیت دور است، بلکه درست این است که وقتی امام عسکری(علیه السلام) رحلت کردند، عباسیان که می دانستند محمد فرزندش، جانشین او است و او همان دوازدهمین امام است که پیامبر(صلی الله علیه وآله)خبر داده زمین را پر از قسط و عدل خواهد کرد همان طور که پر از ظلم و جور شده است، کوشیدند او را بکشند و از او نجات یابند، ولی خداوند خواست آن حضرت را نجات دهد. آن حضرت برای این که شناسایی نشود با گروه زیادی از اصحاب امام حسن عسکری(علیه السلام) وارد سردابی شد که پدرش در آن در گذشته بود و سپس با عده ای، از آنجا بیرون آمد و از دیدگان مردم پنهان شد از بیم این که او را بکشند ولی با برخی از اصحاب پدرش دیدار می کرد که همان نواب اربعه باشند و پس از درگذشت نواب اربعه، بنابرمصلحتی که خدا می داند، خود را از چشم شیعیان مخفی کرد. بنابراین شیعه معتقد نیست امام زمان پس از ورود به سرداب، در آنجا غایب شد و سپس از همان سرداب، ظهور خواهد کرد و به همان سن و سال خواهد بود، بلکه معتقد است. امام زمان(علیه السلام)برای مخفی شدن از چشم دشمن، وارد سرداب شد و سپس مخفیانه از آن خارج شد و از انظار مردم مخفی بود و مدّتی با عده ای از نمایندگان خود تماس داشت و پس از مدتی، کاملا از دیدگان غایب شد. م.

سال 276 ق = 889ـ890 م(1)

رویدادها

حکّام

* عبیدالله بن طاهر دوباره والی بغداد می شود.

آشوب ها و بلایای طبیعی

شمال افریقا:

* گسترش آشوب ها و بلاها در شهرها و نواحی شمال آفریقا.

وقایع نظامی

قیام ها

* اندلس: عمر بن حفصون هم چنان قیام خود را پی می گیرد و بر دژ بلای در پنجاه کیلومتری شهر قرطبه چیره می شود و آن را تصرف می کند.

* اندلس: بنی خلدون و بنی حجاج به رهبری کریب بن عثمان بن خلدون و ابراهیم بن حجاج پرچم قیام را در شهر اشبیلیه برمی افرازند.

* اندلس: قیام ها و آشوب های پیاپی در شهرهای اندلس برضد قرطبه رخ می دهد و به حکومت مرکزی در قرطبه عصیان می شود.

قیام دیسم بن اسحاق، عبیدالله بن امیه بن شالیه و سعید بن ولید بن مستنه و قیام بنی هایل، خیر بن شاکر، سعید بن هذیل، عبدالرحمانبن مروان بن یونس معروف به ابن جلیقی، بکر بن یحیی بن بکر، محمد بن لب بن موسی، معروف به ابن فرتون، سعدون بن فتح سربناقی و عبدالوهاب بن جرج از آن جمله است.

* اندلس: ابن یحیی بن عبدالرحمان بن عبدالعزیز تجیبی قیام کرده، بر سرقسطه (سیراکوزا) مسلط می شود و امیر آن جا احمد بن براء قرشی کارگزار عبدالله بن محمد اموی را می کشد و به امیر اندلس اظهار وفاداری می کند. امیر اندلس نیز او را به عنوان والی سرقسطه در آن مقام تثبیت می کند.

درگذشتگان

* ابن قتیبه دینوری* اسحاق بن کنداج* بقی بن مخلد

* صاعد بن مخلد

ابن قتیبه دینوری

ابومحمد، عبدالله بن مسلم بن قتیبه دینوری، اصلش از ترکستان بود. در سال 213ق در کوفه زاده و در بغداد بزرگ شد و از عالمان آن شهر، تفسیر، حدیث، لغت، نحو، ادبیات و تاریخ را فراگرفت. قاضیِ «دینور» شد و دوران قضاوتش در آن شهر طولانی شد، لذا به آن شهر منسوب شد. آن گاه به بغداد بازگشت و به تدریس مشغول شد.

او خطیب اهل سنت بود و با معتزله بهویژه کسانی چون نظام، جاحظ و علاف به شدت مخالف بود و درباره جنبش شعوبیگری موضع میانه ای گرفت؛ عرب ها و علومشان را برتر و والاتر می دانست و غیرعرب ها را از کینه و بغض عرب ها مبّرا می دانست و گناه کینه عرب ها را به دوش افراد پست و سفله از عجم می انداخت. او از پیشوایان ادبیات و از نویسندگان پرکار و پرنویس بود. هدف ابن قتیبه از نوشتن بیشتر آثار خود، برآوردن نیازهای فرهنگی، ادبی و تاریخیِ قشری بود که در آن عصر، نفوذ بسیار و جایگاه والایی داشت و