رویدادهای اسلام از 291 ـ 300 ق

سال 291 ق = 903ـ904 م(1)

رویدادها

وزارت

* مرگ ابوالحسن، قاسم بن عبیدالله، وزیر دولت عباسی و تعیین عباس بن حسن جرجرائی به جای او.

حکام ایالت ها

* برکناری ابوالأغرّ خلیفة بن مبارک سلمی از ولایت حلب و گماشتن عیسای نوشوی به جای او.

وقایع نظامی

جنگ ها

* سرزمین روم: دریاسالار لئوی طرابلسی معروف به غلام زرافه، طرسوس را پایگاه دریایی خود قرار می دهد. اَنْطالِیَه را فتح و اسیران مسلمان را که پنج هزار تن بودند آزاد و پنج هزار تن از رومیان را اسیر می کند و شصت کشتی را به غنیمت می گیرد و آنها را از غنایمی چون کالا و برده پر می کند. او در همان سال به قسطنطنیه حمله می کند. آن گاه متوجه سالونیک، دومین شهر امپراتوری بیزانس می شود و هزار تن از ساکنان آن شهر را به اسارت گرفته، آنان را به عنوان برده، روانه سرزمین اسلام می کند.

یورش های ترکان

* ماوراءالنهر: ترکان به ماوراءالنهر می تازند و امیر اسماعیل سامانی به مقابله با آنان می شتابد و بسیاری از آنان را می کشد.

قیام ها

* اندلس: امیر عبدالله بن محمد اموی هم چنان پی درپی به عمر بن حفصونِ شورشی هجوم می برد. این حملات تا مرگ امیر عبدالله در سال 300ق ادامه می یابد.

* قرمطیان: مکتفی عباسی سپاهی به فرماندهی محمد بن سلیمان حنیفی برای پیکار با قرمطیان ـ که در حلب شکست خورده، گریزان عقب نشته اند ـ گسیل می دارد. نزدیک حماة میان طرفین نبردی درمی گیرد که به کشته شدن بسیاری از قرمطیان می انجامد. نجات یافتگان از این معرکه در صحراها پراکنده می شوند. محمد بن سلیمان، حسین بن زکرویه را تعقیب کرده، او را در جایی به نام دالیة بن طوق دستگیر و روانه بغداد می کند و در آن جا حسین کشته می شود.

درگذشتگان

* حسین بن زکرویه* خوّاص

* ثعلب

* قاسم بن عبیدالله* مفضل بن سلمه* میمونه دختر احمد

حسین بن زکرویه

حسین بن زکرویه بن مهرویه، معروف به صاحب الشامه (خالدار) شورشگری قرمطی بود که ادعای علوی بودن داشت. او همراه برادرش یحیی بن زکرویه برضد امیران عباسی در شام قیام کرد. یحیی در سال 290ق ـ در حالی که دمشق را محاصره کرده بود ـ کشته شد و حسین جای او را گرفت و خود را احمد نامید و خالی در چهره اش عیان کرد و مدعی شد معجزه او است. او فرماندهی سپاه سه هزار نفری برادرش را به عهده گرفت و به قصد فتح دمشق حرکت کرد. اهالی شهر با پرداخت اموالی، با وی مصالحه کردند و او راهی حمص شد و در آن شهر به نام خود خطبه خواند و خویش را امیرالمؤمنین نامید و پسرعمویش عبدالله را ولی عهد خود و به مدثّر ملقب کرد. او مدعی شد او همان مدثّری است که در قرآن آمده است.

سپس حسین راه حماة، معرّه و دیگر نقاط را پیش گرفت و خلق بسیاری را کشت و سلمیه را که به اهل آن امان داده بود، تصرف کرد. هنگامی که کارش بالا گرفت، مکتفی عباسی، محمد بن سلیمان حنیفی را برای جنگ با او اعزام کرد. میان طرفین در دوازده میلی شهر حماة جنگی رخ داد که در آن، حسین قرمطی شکست خورد، و او همراه غلامش به نام مطوّق و مدثّر، عموزاده حسین گریخت و در بیابان در راه کوفه در ناحیه ای موسوم به دالیة بن طوق دستگیر شدند.

آنان را نزد مکتفی در رقّه بردند. خلیفه آنان را با خود به بغداد برده، گردن زد و جسد حسین صاحب الشامه را بر پل اعلی به دار آویخت.(2)

خوّاص

ابواسحاق خوّاص، ابراهیم بن احمد بن اسماعیل، صوفی و یگانه روزگار خود و از همگنان جنید بود که به فروختن خُوص (برگ درخت خرما) اشتغال داشت، لذا به خوّاص ملقب شد. در سامرا زاده شد و در مسجد جامع شهر ری درگذشت.(3)