* مصر: دولت طولونیان سوءقصد به جان هارون بن خمّارویه و به حکومت رسیدن عمویش شیبان بن احمد بن طولون. کشته شدن شیبان و گماردن محمد بن و گماشتن محمد بن امیر مصر و نابودی دولت طولونیان.

* برکناری محمد بن سلیمان از امارت مصر و گماشتن عیسی بن محمد نوشری به جای او.

وقایع نظامی

نابودی دولت طولونیان

* مکتفی عباسی سپاهی به فرماندهی محمد بن سلیمان حنیفی ـ که عیسی بن محمد نوشوی امیرحلب او را همراهی می کند ـ برای درآوردن سرزمین شام و مصر از چنگ هارون بن خمّارویه گسیل می دارد. میان سپاه خلیفه و سپاه ابن طولون نبردهای هولناکی رخ می دهد و سرانجام سپاه خلیفه پیروزمندانه وارد مصر شده، به حیات دولت طولونیان پایان می دهد و اموال آنان را مصادره، و خودشان را بازداشت می کند و به بغداد می فرستد. بدین ترتیب، مصر و شام دوباره به دولت عباسیان بازمی گردد.

قیام ها

* قیام خلنجی: محمد بن علی خلنجی به نفع طولونیان قیام می کند. خلیفه عباسی برای پیکار با او سپاهی به فرماندهی ابوشجاع فاتک معتضدی اعزام می کند. فاتک بر خلنجی پیروز شده، به حکومت هفت ماه و چند روزه او پایان می دهد و او را دست بسته به بغداد می فرستد. خلنجی در بغداد زندانی می شود و سپس در سال 293ق او را می کشند.

حملات رومیان

* رومیان به شهر «مرعش» و حومه آن شبیخون می زنند.

درگذشتگان

* ابوخازم بصری* بزّار

* شیبان طولونی* کجی

* هارون طولونی* یحیی ادریسی* یعقوبی

ابوخازم بصری

ابوخازم، عبدالحمید بن عبدالعزیز بصری در بصره زاده و در بغداد بزرگ شد. از محدثان آن شهر حدیث آموخت و از او حدیث نقل کردند. او مردی پارسا، متدین و از پیروان ابوحنیفه بود؛ لذا به ابوخازم حنفی معروف شد. او دانای به نحوه تقسیم ارث و حساب و به خوبی با علم جبر و مقابله آشنا بود. او در قضا، از پیشوایان و پیشگامان و بهتر از همگان به اسناد و نحوه تنظیم آنها آشنا بود. او در کوفه، شام و کرخِ بغداد، به قضاوت پرداخت و از شجاعت و درستکاری او در امر قضا، آن بود که دعوای معتضدبالله عباسی را نپذیرفت، زیرا خلیفه بیّنه قابل قبولی ارائه نکرده بود. او هم چنین از خلیفه خواستار پرداخت حقّی شد که به سبب وقف، برگردن داشت و مانع فروش قطعه زمینی متعلق به فرزند یتیم عبیدالله بن سلیمان وزیر شد. او در شناخت طرف حق در دعوای مدعیان، مهارتی بسزا داشت.

روزی دو متشاکی نزدش آمدند. یکی از آنان حرکتی از خود نشان داد که لازم بود ادبش کنند، لذا ابوخازم دستور داد او را تنبیه کنند؛ آن مرد در حال تنبیه جان سپرد. قاضی دستور داد از بیت المال دیه او را بپردازند، زیرا او را برای مصلحت قضا تنبیه کرده بود و پرداخت دیه اش لازم بود از بیت المال مسلمین باشد و خلیفه را از تصمیم خود آگاه کرد. خلیفه نیز به او اجازه داد. قاضی ده هزار درهم از بیت المال به خانواده شخص متوفّا داد. نویسنده کتاب المنتظم نقل می کند: قاضی ابوخازم در راه مردی را دید که به او گفت: «خداوند به تو پاداش خیر دهد! زیرا تو در پاکدامنی از قاضی شهرمان فلان کس پیروی کرده ای.» ابوخازم بر او فریاد زد: «خاموش باش ای مرد! خدایت عافیت دهد! درباره قاضی می گویی پاکدامن است؟! پاکدامنی از صفات شرطه و مأموران انتظامی است، ولی قاضی ها بالاتر از این حرف ها هستند.» آن گاه خشمگین و خاموش گذشت. یکی از همراهان از او پرسید: «ای قاضی! تو را چه می شود؟» او پاسخ داد: «هرگز انتظار نداشتم زنده بمانم تا این سخن را بشنوم، اما روزگار، فاسد شده و این کار وامانده است. به جانم سوگند! کسانی وارد این رشته و کار شدند که قاضی ها نیازمند ستایش آنان بودند و مردم احتیاجی نداشتند بگویند: «فلانی پاکدامن است.»

ادب القاضی، الفرائض و المحاضر و السجلاّت از تألیفات او است.(2)

بزّار

ابوبکر، احمد بن عمرو بن عبدالخالق بزّار، حافظ و از عالمان حدیث بود. اواخر عمرش در اصفهان، بغداد و شام حدیث گفت. دو مسند داشت: یکی مسند بزرگ که نامش را البحرالزاخر نهاد، و دیگری مسند کوچک بود. بزّار به کسی گفته می شود که از دانه های روغنی، روغن استخراج می کند. وی در رمله فلسطین درگذشت.(3)