زیادة الله سوّم اغلبی امیر افریقیه پس از حمله فاطمیان، به عراق می گریزد و سپس به مصر بازمی گردد و همان جا می میرد. او واپسین امیر اغلبی در افریقیه بود.

ابوعبدالله شیعی پس از نابود کردن دولت های موجود در افریقیه و آماده کردن زمینه برای حکومت، از عبیدالله مهدی دعوت می کند تا بدان جا پا نهد.

وقایع نظامی

تسلط فاطمیان بر شمال افریقا

* ابوعبدالله شیعی سپاهی از بربرهای کتامه را رهبری می کند و به سوی شهر سجلماسه حرکت کرده، بر آن جا چیره می شود و سپس بر تاهرت دست می یابد و پیشوای اباضیه، یعقوب بن افلح رستمیرا می کشد و دولت رستمیان را نابود می کند. آن گاه متوجه قیروان شده، با سپاه اغلبیان رویا رو می شود و آن را شکست می دهد و وارد قیروان می شود. سپس وارد شهر رقاده شده، دولت اغلبیان در شمال آفریقا را برمی چیند.

نبردها

* سرزمین روم: مؤنس خادم، ملقب به مظفر، از سمت ملطیه به سرزمین روم حمله می کند.

درگذشتگان

* ابن جراح

* ابن داوود ظاهری* ابن معتز

* تاهرتی

ابن جراح

ابوعبدالله، محمد بن داوود بن جرّاح، دوست و وزیر خلافت یک روزه ابن معتز بود، لیکن گروهی از سرداران هواخواه مقتدر و مادرش شغب که مونس سردار در رأسشان بود، گردهم آمدند و ابن معتز را برکنار کرده، کشتند. ابن جراح پنهان شد و پس از مدتی خود را ظاهر کرد و به اشاره و دستور ابوالحسن بن فرات، وزیر مقتدر کشته شد.

ابن جرّاح نویسنده و دبیری آگاه از تاریخ و احوال مردم و دولت ها بود و هم چنین شاعری بود که کم شعر می سرود. از تألیفات او، الورقه در احوال و تراجم شاعران، الشعر و الشعراء، کتاب الوزراء و... است. ابن جراح در 49 سالگی کشته شد.(2)

ابن داوود ظاهری

ابوبکر، محمد بن داوود بن علی بن خلف اصفهانی، معروف به ظاهری، در فقه، پیرو مذهب پدرش بود و پس از پدر، حلقه درس او را اداره می کرد. نزد عالمان و ادیبان دانش آموخت و علاوه بر تسلطش در فقه، ادیب و شاعر بود.

مقهور عشقی آمیخته با عفت و پاکدامنی شد و کتاب الزهره را تألیف کرد و در آن، اشعار عشق عفیفانه را گردآورد. روزی ابن رومی به درسش وارد شد و کاغذی به او داد. ابن داوود آن را گرفت و در آن بسیار درنگ کرد. شاگردانش پنداشتند در آن مسئله ای مکتوب، و استاد درپی پاسخ آن است. سپس ابن داوود پشت کاغذ مطلبی نوشت و آن را به ابن رومی بازگرداند.

ابن رومی در آن کاغذ با طنزی شیرین، حکم فقهی کشتگان عشق را چنین پرسیده بود:

«ای پسر داوود! ای فقیه عراق! درباره چشمان کُشنده به ما فتوا بده!

آیا در برابر زخم هایی که این چشم ها می زنند، باید قصاص شوند و یا آن که ]ریختن[ خون عاشقان برآنان مباح و روا است؟.»

ابن داوود چنین پاسخ داده بود:

«چگونه کسی که خود با تیرهای دوری و اشتیاق به خاک و خون افتاده و کشته جدایی است، به شما فتوا دهد؟!

به نظر داوود، کُشته دیدار، حالش بهتر از کُشته فراق است.»

الوصول الی معرفة الأصول، کتاب الانذار، کتاب الأعذار و... از نوشته های او است.(3)

ابن معتز

ابوالعباس، عبدالله بن محمد (المعتزبالله) بن جعفر (المتوکل علی الله) بن محمد (المعتصم بالله) بن هارون الرشید، شاعری نوآور و خلیفه یک شبانه روز بود. در سال 295ق جعفر بن معتضد ملقب به المقتدربالله خلیفه شد، اما سپاهیان او را کوچک شمردند و از او خشنود نبودند، زیرا در سیزده سالگی با او به عنوان خلیفه بیعت شده بود. لذا برخی از سپاهیان، عبدالله بن معتز را به خلافت برگزیدند و به او لقب المرتضی دادند و مقتدر را زندانی کردند. هواخواهان مقتدر، در روز بعد از بیعت با ابن معتز، گردهم آمدند و متحد شدند و مقتدر را از زندان بیرون آوردند و عبدالله بن معتز را شکنجه کردند تا جان سپرد.

ابن معتز در شهر سامرا در سال 247ق در دوران نیای خود، متوکل علی الله زاده شد و از بزرگان علم و ادب آن دوران مانند مبرّد، ضبّی، ثعلب و... علم آموخت و شیفته ادبیات شد. او نزد فصیحان عرب می رفت و از آنان بهره علمی می برد. او به شعر پرداخت و به بالاترین مرتبه ها رسید و به تقلید از سبک پیشینیان روی آورد، اما در این زمینه، تحت تأثیر روش ابونواس قرار گرفت؛ یعنی شعرش تصویر