سفرش را از ترکستان آغاز کرد، شرق و غرب را زیر پا نهاد و از محضر محدثان در خراسان، ماوراءالنهر، عراق، جزیره، شام، مصر و حجاز بهره برد، آن گاه در بغداد اقامت گزید. هنگام ورود به بغداد، مردم با نواختن طبل ها از او استقبال کردند.

از مخازن علم بود و هزاران تن در درسش حاضر می شدند که ده هزار تن از آنان تقریراتش را می نوشتند. تألیفات بسیاری داشت که این آثار از او به جا مانده است: صفة النفاق و ذم المنافقین و دلائل النبوة. حدود صد سالگی در بغداد از دنیا رفت.(7)

پی نوشت ها:

[1] شنبه اول محرم سال 301 = هفتم اگوست سال 913؛ شنبه سی ام جمادی الاول سال 301 = اول ژانویه سال 914.

[2] تذکرة الحفاظ، ج 5، ص 276؛ وفیات الاعیان، ج 4، ص 289؛ طبقات الحنابله، ج 1، ص 328؛ العبر، ج 2، ص 120.

[3] البدایة و النهایه، ج 11، ص 122؛ حسن المحاضره، ج 1، ص 399؛ الولاة و القضاة، ص 518؛ تاریخ بغداد، ج 4، ص 109.

[4] تاریخ ابن اثیر، ج 8، ص 83 و 415؛ المنتظم، ج 6، ص 18 و 30؛ العبر، ج 3، ص 790؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 81؛ النجوم الزاهره، ج 3، ص 110، 119، 122 و 182؛ کنز الدّرر، ص 61؛ العبر، ج 2، ص 117؛ تاریخ اخبار القرامطه، ص 201 به بعد،؛ وفیات الاعیان، ج 2، ص 147.

[5] تاریخ ابن اثیر، ج 8، ص 77؛ العبر، ج 2، ص 118؛ العبر، ج 4، ص 716، 720؛ الاعلام، ج 1، ص 93.

[6] المنتظم، ج 6، ص 125 و 126؛ النجوم الزاهره، ج 3، ص 183؛ تکملة تاریخ الطبری، ص 13؛ العبری، ج 2، ص 120؛شذرات الذهب، ج 2، ص 237؛ کتاب الذخائر و التحف، ص 230؛ الاعلام، ج 5، ص 56.

[7] تاریخ بغداد، ج 7، ص 199؛شذرات الذهب، ج 2، ص 235؛ الاعلام، ج 2، ص 123؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 3، ص 159.

سال 302 ق = 914ـ915 م(1)

رویدادها

خلافت

* المقتدربالله عباسی اموال و زمین های بسیاری را وقف حرمین شریفین کرده، قضات را بر این امر گواه می گیرد.

اندلس

* درگذشت عبدالرحمان بن ابراهیم بن حجاج امیر اشبیلیه و برقراری ارتباط مجدّد اشبیلیه با قرطبه.

حاکمان ایالت ها

* امیر ابوالعباس احمد بن کیغلغ به امارت حلب گماشته می شود.

آبادانی

* وزیر ابوالحسن علی بن عیسی بن جرّاح بیمارستانی در محله «حربیه» در بغداد بنا می کند.

بلایای طبیعی

* بالاآمدن آب دجله و فرورفتن بسیاری از خانه های بغداد در آب.

مصادره ها

* چهار میلیون دینار از ابن جصّاص مصادره می شود.

وقایع نظامی

نبردها

سرزمین روم:

* بشر خادم امیر طرسوس به جنگ رومیان می رود، عده ای را اسیر می کند و با غنایم بازمی گردد.

قیام ها

* افریقیه: عروبة بن یوسف کتامی بر ضد عبیدالله مهدی قیام می کند. این قیام سرکوب می شود و عروبه با افراد بسیاری از قبیله کتامه کشته می شوند.

درگذشتگان

* ابن بسّام* بدعة کبری

ابن بسّام

ابوجعفر، علی بن محمد بن نصر بن منصور بن بسّام بغدادی از شاعران هجاگو بود و به بسّامی نیز شناخته می شد. در سال 230 ق در خاندان توانگر و نامداری در بغداد زاده شد و زندگی را با شادکامی و سرخوشی گذراند. در سرودن شعر، بهویژ شعرهجایی دستی توانا و زبانی رسا داشت و به هجو بزرگان پرداخت. قاسم بن عبیدالله وزیر معتضد را هجو کرد و هنگامی که او خواست از شاعر انتقام بگیرد، خلیفه مانعش شد. هم چنین هنگامی که محمد بن عبیدالله بن خاقانوزیر مقتدر عباسی روشی ناروا پیشه کرد و از خواستاران خدمات دولتی رشوه گرفت، ابن بسّام او را هجو کرد. این وزیر چه بسا برای یک سمت دولتی در آن واحد چندین تن را می گماشت. گفته می شود که در یک روز، نوزده تن را به عنوان ناظر کوفه معین کرد و از هر یک نیز رشوه گرفت. شاعران او را بد گفتند و ابن بسّام در قطعه ذیل، او را چنین هجو کرد:

«وزیری که از بیماری حکم و منشور نویسی رها نمی شود، ]و کسی را[ ولایت می دهد و ساعتی بعد برکنار]ش[ می کند.

آن را که با مال نزدش بشتابد، به خود نزدیک می کند، و هر کس را که به شفاعت و پایمردی متوسل شود، از خود می راند.

هنگامی که اهل رشوه نزدش می آیند، آن کس موفق تر است که پول بیشتری بپردازد.