ابن حیوّن

ابوعبدالله، محمد بن ابراهیم بن حیون، از مردم وادی حجاره اندلس بود. به مشرق سفر کرد و مدت پانزده سال سرزمین های شرقی را درنوردید و در صنعاء، مکه و بغداد حدیث شنید و با گروهی از پیروان و یاران احمد بن حنبل دیدار کرد. او پیشوای حدیث و مردی عالم به علل حدیث بود پیش از او در اندلس کسی از او آگاه تر به حدیث نبود. او ضبط کننده ای محکم کار بود و از پیروی مذهب مالک سر باز زد. بسیاری از حافظان حدیث در اندلس از او روایت کرده اند.(3)

اطروش علوی

ابومحمد، حسن بن علی بن حسین بن عمر اشرف بن علی (زین العابدین) علوی هاشمی به سبب ضربه شمشیری که به گوشش خورد و او را ناشنوا کرد، به اطروش ملقب شد. در سال 288ق پس از کشته شدن محمد بن زید علوی به سرزمین دیلمان وارد شد و مدت سیزده سال در آن جا زیست و مردم را به اسلام دعوت کرد. بسیاری از آنان مسلمان شدند و به گِرد وی آمدند. او از آنان یک دهم درآمدهایشان را می گرفت و برایشان مسجد می ساخت.

طبرستان تابع سامانیان بود، لذا عامل آنان محمد بن هارون به جنگشان آمد و آنان با او جنگیدند و شکستش دادند و ابوالعباس عبدالله بن محمد بن نوح را که مردی عادل و درستکار بود، امیر خود کردند. هنگامی که او درگذشت، اطروش از فرصت استفاده کرد و در سال 301ق بر طبرستان مسلط و وارد «آمل» مرکز آن سامان شد و به ناصر ملقب شد.

او شاعری نوآور، پراطلاع و پیشوای در لغت و فقه و هم چنین پیشوا و رهبری عادل بود. مذهب زیدیه را در طبرستان گسترد و هنگامی که درگذشت، گروهی از علویان تا سال 351ق به جای او نشستند و در آن سال دیلمیان، طبرستان را اشغال کردند. اطروش تألیفات بسیاری داشت که گفته می شود بالغ بر سیصد کتاب است. در طبرستان در هشتاد سالگی درگذشت و با مرگش آقایی و سروری علویان بر طبرستان به پایان رسید.(4)

قمی (علی)

علی بن موسی بن یزداد قمی، پیشوای حنفیان زمان خود بود و ردّیّه هایی برضد پیروان شافعی نوشت. کتاب احکام القرآن از تألیفات اوست.(5)

پی نوشت ها:

[1] سه شنبه اول محرم سال 305 = 24 ژوئـن سال 917؛ پنج شنبه پانزدهم رجب سال 305 = اول ژانویه سال 918.

[2] البیان المغرب، ج 2، ص 105 و 171؛ المقتبس، ص 9؛ دراسات فی تاریخ المغرب و الاندلس، ص 195؛ دزی، تاریخ المسلمین فی اسبانیا، ص 125؛ الاعلام، ج 5، ص 202.

[3] نفح الطیب، ج 2،ص 258؛ تاریخ العلماء بالاندلس، ص 28؛ بغیة الملتمس، ص 55.

[4] تاریخ ابن اثیر، ج 8، ص 81؛ تاریخ طبری، ج 10، ص 39؛ الاعلام، ج 2، ص 216؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «اطروش».

[5] الاعلام، ج 5، ص 178؛ کشف الظنون و الجواهر المضیئه، ج 1، ص 380.

سال 306 ق = 918ـ919 م(1)

رویدادها

نصب و عزل

* مقتدر عباسی وزیر خود ابوالحسن بن فرات را عزل و زندانی می کند و ابومحمد، حامد بن عباس را به جای او به وزارت می گمارد.

* احمد بن کیغلغ به نیابت از مونس مظفر امیر حلب می شود.

* ثمال خادم فرمانده ناوگان در دریای روم می شود.

* شغب مادر مقتدر، در امور دولتی دخالت می کند. پیش از آن نیز وکیل خرج خود، کنیزی به نام ثَمَلْ را به عنوان ناظر بر مجلس مظالم ـ که قضات و فقیهان در آن حضور داشتند ـ گماشته بود و ثمل، احکامی را که این مجلس صادر کرده بود، امضا می کرد.

آزادکردن ابن ابی الساج* خلیفه، یوسف بن ابی الساج را از زندان آزاد و او را والی ری می کند.

آشوب در بغداد

* میان حنبلیان و عامه مردم در بغداد آشوب به پا می شود، غارتگری رواج می یابد و عیاران و دزدان بر همه چیز مسلط می شوند.

وقایع نظامی

کوشش عبیدیان برای تسلط بر مصر

* عبید الله مهدی ناوگانی به فرماندهی پسرش ابوالقاسم، محمد تدارک می بیند و آن را روانه مصر می کند و محمد اسکندریه را اشغال می کند. مقتدر عباسی نیرویی دریایی از طرسوس به فرماندهی مونس مظفر برای مقابله با او می فرستد. پس از نبردی دریایی، مونس، عبیدیان را از اسکندریه دور می کند.

جنگ ها

* سرزمین روم: بشر افشینی با رومیان می جنگد و فرماندهان و سوارانی از رومیان اسیر می کند و غنایمی به چنگ می آورد. ثمال خادم در دریا با رومیان می جنگد و اسیران و غنایمی به دست می آورد.

درگذشتگان

* ابن خیرون

* ابن سریج* وکیع قاضی