الجمل فی النحو، بدو منسوب است، زیرا شاگرد زجّاج بود و ابوعلی فارسی دانشش را از او فرا گرفت.

کتاب الامالی، الاشتقاق، العروض، القوافی، مختصر النحو، ماینصرف و مالا ینصرف، النوادر، خلق الانسان، معانی القرآن، و الانواء از آثار اوست. زجّاج در 75 سالگی درگذشت.(3)

بدر معتضدی

ابوحازم، بدر بن عبدالله، غلام معتضدبالله عباسی بود و هنگامی که معتضد در سال 279ق خلیفه شد، به ریاست شرطه گماشته شد. سپس مقتدر فرزند معتضد او را به امارت فارس برگزید و هم چنان در سمت خود باقی ماند تا وزیر قاسم بن عبیدالله، خلیفه را به او بدبین و دلش را پرکینه کرد و خلیفه نیز بدر را کشت.

در کامل ابن اثیر آمده است: «بدر کشته نشد؛ بلکه به مرگ طبیعی درگذشت و فرزندش محمد پس از او به امارت فارس گماشته و در سال 313ق از سِمتَ خود برکنار شد.»(4)

پی نوشت ها:

[1] شنبه اول محرم سال 311 = 21 آوریل سال 923؛ پنج شنبه بسیتم رمضان سال 311 = اول ژانویه سال 924.

[2]شذرات الذهب، ج 2، ص 262؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 149؛ العبر، ج 2، ص 149؛ الاعلام، ج 6، ص 253.

[3] وفیات الاعیان، ج 11، ص 49؛ تاریخ بغداد، ج 6، ص 89؛ الفهرست، ص90؛ المنتظم، ج 6، ص 177؛ العبر، ج 2، ص 148؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 148؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 171؛ الاعلام، ج 1، ص 33؛ النجوم الزاهره، ج 3، ص 209؛ فروخ،تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 391؛ التهذیب، ج 2، ص 170.

[4] تاریخ ابن اثیر، ج 8، ص 145.

سال 312 ق = 924ـ925 م(1)

رویدادها

* مردم در بغداد به سبب ستمگری علی بن فراتِ وزیر و فرزندش محسن و مصادره اموال مردم، برضد آنان شورش می کنند و آنان را پس از دستگیری، سر می برند. آن گاه ابوالقاسم عبیدالله بن محمد خاقانی، وزیر می شود.

مصر

* تکین امیر مصر از دنیا می رود و پسرش محمد بن تکین به جای پدر می نشیند.

وقایع نظامی

نبردهای دریایی ناوگان اسلامی به فرماندهی لئوی طرابلسیبا ناوگان امپراتور بیزانس به فرماندهی امپرتور رومانوس لیکابینوس نزدیک ساحل جزیره لمنوس در دریای اژه درگیر می شود و ناوگان اسلامی شکست می خورد. با این حال، دریانوردان مسلمان هم چنان سروران دریای مدیترانه باقی می مانند.

درگیری مسلمانان و فرنگیان در اندلس

* عبدالرحمانِ ناصر به جنگ سلطان نشین ناوار می رود و نیروهای آن را نابود کرده، وارد شهر بنبلونه شده، آن را ویران می کند.

درگذشتگان

* ابن ثوابه

* ابن فرات (علی)* ثابت عوفی* محمد بن عبدالرحمان تجیبی* مصّالة بن حبّوس

ابن ثوابه

محمد بن جعفر بن ثوابه، از کاتبان بلیغ و سرپرست دیوان رسائل در ایام مقتدربالله عباسی بود. کاتبان و دبیران دیوانی هنگام اختلاف نظر، نزدش می آمدند و نظرش را می پذیرفتند.(2)

ابن فرات (علی)

ابوالحسن، علی بن محمد بن موسی بن حسن بن فرات، وزیری زیرک، فصیح، ادیب و بخشنده بود. در نهروان علیا (میان بغداد و واسط) زاده شد و به خلیفه معتضدبالله عباسی پیوست و به وسیله او به ریاست دیوان سواد گماشته شد. سپس اوایل خلافت مقتدربالله سه بار وزیر شد: نخستین دوره وزارت، سال های 296-299ق، دومین دوره وزارت، طی سال های 304-306ق و سومین دوره وزارت او در سال های 311-312ق بود.

پس از نخستین دوره وزارتش بازداشت و پنج سال زندانی شد و پس از آن، از زندان آزاد و دوباره به وزارت گماشته شد؛ این وزارت هفده ماه طول کشید و در سال 307ق دوباره مغضوب، معزول و در کاخ خلیفه حدود پنج سال زندانی شد. در سال 311ق آزاد شد و باز به وزارت رسید و خلعت دریافت کرد. در این دوران، دشمنان و بدخواهان خود را نابود کرد و ده ماه و هیجده روز وزیر بود تا آن که او و فرزندش محسن در سال 312ق بازداشت و 33 روز زندانی شدند. سپس خلیفه فرمان قتل آن دو را صادر و اجرای حکم را به سردار نازوک واگذاشت. او نیز آن دو را سر برید و سرهای بریده را در توبره ای گذاشت و به رود دجله افکند.