ابن فرات از توانگران بود؛ ده میلیون دینار ثروت و سالانه یک میلیون دینار از مستغلات خود درآمد داشت. او بخشنده و در کار خود توانا و باکفایت بود. هزینه زندگی پنج هزار تن از عالمان و عابدان را به طور ماهانه تأمین می کرد.

دوره اول و دوم وزارت او با مردانگی و بخشش و کرم همراه بود، ولی در سومین دوره وزارت خود ستمگری پیشه و اموال مردم را مصادره کرد و از بدخواهان خود انتقام گرفت و سرانجام سزای کار خود را دید. در سومین دوره وزارتش فرزندش را بر دیوان مغرب گماشت و دست او را در کارهای دولتی باز گذاشت. او نیز در انتقام گرفتن از دشمنان پدرش زیاده روی و شکنجه و تبعید کرد و عزل شدگان و مال باختگانِ براثر مصادره را زندانی کرد و با اتکای به قدرت پدرش، آنان را سخت منکوب می کرد. ابن فرات، 71 سال عمر کرد و فرزندش محسن با او کشته شد.(3)

ثابت عوفی

ابوالقاسم ثابت بن حزم بن عبدالرحمان بن مطرّف عوفی، از اهالی سرقسطه در اندلس بود. او و فرزندش قاسم راهی مشرق شدند و به مصر و مکه رفتند و از بزرگان آن دو خطه حدیث شنیدند و در جمع احادیث اهتمام ورزیدند. سپس به اندلس بازگشتند و همراه خود دانش بسیاری به ارمغان آوردند.

آن دو نخستین کسانی بودند که کتاب العین خلیل بن احمد را به اندلس آوردند. قاسم بن ثابت کتاب الدلائل را نوشت و در تألیف آن به نهایت استواری و درستی رسید. این کتاب از مهم ترین کتاب های حدیثی است. قاسم پیش از به پایان بردن کتاب خود درگذشت و پدرش آن را به پایان برد. ثابت در 95 سالگی درگذشت.(4)

تجیبی (محمد بن عبدالرحمان)

ابویحیی، محمد بن عبدالرحمان بن عبدالعزیز تجیبی معروف به اعور یا انقر، نخستین حاکم تجیبیان بر سرقسطه بود. قبلا با پدرش در قلعه ایوب بود. در سال 276ق بر سرقسطه چیره شد و احمد بن براء قرشیکارگزار امیر عبدالله بن محمد بر آن شهر را کشت. مردم سرقسطه از او اطاعت کردند و امیر عبدالله امارت او را تأیید و تنفیذ کرد. تا پایان حکومت خلفا در قرطبه، سرقسطه و توابع آن در دست تجیبی و فرزندانش باقی ماند.(5)

مصالة بن حبّوس

مصاله رهبری از بربرهای مکناسه و از سرداران دولت عبیدیان بود. از طرف عبیدیان، امیر تاهرت و مغرب میانه شد. به مغرب دور حمله کرد و آن جا را از چنگ ادریسیان خارج کرد و عموزاده اش موسی بن ابی العافیه را بر آن گماشت. امارتش بر مغرب میانه سیزده سال طول کشید و در نبرد با محمد بن خزر زناتی، به دست محمد کشته شد.(6)

پی نوشت ها:

[1] جمعه اول محرم سال 312 = نهم آوریل سال 924؛ شنبه دوم شوال سال 312 = اول ژانویه سال 925.

[2] معجم الادباء، ج 6، ص 463؛ الاعلام، ج 6، ص 297.

[3] وفیات الاعیان، ج 3، ص 421؛ النجوم الزاهره، ج 3، ص 212؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 151؛ العبر، ج 2، ص 152؛ أعتاب الکتاب، ص180؛ تاریخ ابن اثیر، ج 8، ص 149 و 155؛ المنتظم، ج 6، ص 189؛ تکمله، تاریخ طبری، ص 43 و دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «ابن الفرات».

[4] الاعلام، ج 2، ص 80؛ تذکرة الحفاظ، ج 3، ص 81.

[5] البیان المغرب، ج 2، ص 137؛ المقتبس، ص 20؛ الاعلام، ج 7، ص 62.

[6] البیان المغرب، ج1، ص 185 و 189؛ الاستقصاء، ج 1، ص 182 و 183.

سال 313 ق = 925ـ926 م(1)

رویدادها

* مقتدر خلیفه عباسی، ابوالقاسم عبدالله خاقانیِ وزیر را برکنار می کند و به جای او، ابوالعباس احمد بن خصیب را به وزارت منصوب می کند.

سیسیل

* خلیفه فاطمی، سالم بن راشد را امیر سیسیل می کند.

قرمطیان

* قرمطیان راه را برکاروان حج عراقیان می بندند و آنان ناچار از حج منصرف شده، بازمی گردند.

مغرب دور

* بنای شهر مسیله (محمدیه) در مغرب دور به فرمان ابوالقاسم محمد بن مهدی عبیدی حاکم افریقیه در سال 315ق صورت می گیرد. در کتاب الروض المعطار آمده است که این شهر را ابوالقاسم اسماعیل بن عبیدالله شیعی در سال 313 ق بنا کرد.

وقایع نظامی

حمله های دریایی

* جنگاوران نیروی دریایی به فرماندهی دریادار احمد جعفر به سپاه سالم بن رشاد امیر سیسیل می پیوندند و به جنوب ایتالیا حمله می کنند و با غنایم و اسیران بازمی گردند.

یورش رومیان

* امپراتور روم از مرزنشینان می خواهد به او خراج بپردازند. به ملطیه می تازد و بدون این که با مقاومتی روبرو شود، آن جا را ویران می کند و مردمش را می کشد و یا اسیر می کند.