آن سامان را کشت و به قولی تبعید کرد. مردم شهر با او بیعت کردند و او بر شهرهای لواته، صفرون و مکناسه دست یافت و کارها بر او راست آمد تا آن که موسی بن ابی العافیه در نبردی نزدیک فاس بر او پیروز شد.

حامد بن حمدان همدانی، کارگزارش در شهر فاس از فرصت پیش آمده بهره برد و از او برگشت و زندانی اش کرد و پس از آن که موسی بر فاس مسلط شد، آزادش کرد. حسن خواست با بالا رفتن از حصار شهر از آن جا خارج شود، اما از دیوار افتاد و ساق پایش شکست. با این وضع، خودش را به عدوه اندلس رساند و سه روز در آن جا پنهان شد و براثر جراحات وارده از سقوط درگذشت و با مرگش دولت ادریسیان در فاس و توابع آن منقرض شد.(3)

پی نوشت ها:

[1] سه شنبه اول محرم سال 313 = 29 مارس سال 925؛ یک شنبه سیزدهم شوال سال 313 = اول ژانویه سال 926.

[2] طبقات الاطباء، ص 414؛ وفیات الاعیان، ج 5، ص 157؛ الوافی بالوفیات، ج 3، ص 76؛ الفهرست، ص 415 و 504؛تراث الاسلام (مقاله دکتر مایرهوف) ص 462؛ اخبار الحکماء، ص 178؛شذرات الذهب، ج 2، ص 263؛ العبر، ج 2، ص 150؛ شمس العرب تسطع علی الغرب، ص 302؛ الاعلام، ج 6، ص 364؛ الموسوعة الفلسفیه المختصر، ص 154؛ چهار مقاله، ص 163؛ تراث الاسلام، ص 463؛ فروخ، تاریخ الفکر العربی، ص 315؛ سارتُن، تاریخ العلوم، ج 2، ص 240؛ همان، ج 3، ص 298؛ مجلة العربی، سال 1966، شماره 86، ص 142؛ سیر ملهمه، ص 26.

[3] العبر، ج 4، ص 32؛ البیان المغرب، ج 1، ص 213؛ الاستقصاء، ج 1، ص 184 و 185؛ الاعلام، ج 2، ص 230.

سال 314 ق = 926ـ927 م(1)

رویدادها

بغداد

* مقتدر عباسی وزیرش ابن خصیب را از وزارت عزل و علی بن عیسی بن جراح را برای بار دوم وزیر می کند.

موصل

* ابوالهیجاء، عبدالله بن حمدان به امارت موصل گماشته، گردآوری خراج نیز بدو واگذار می شود. ابوالهیجاء در بغداد می ماند و پسرش ناصرالدوله را به نیابت از خود به موصل می فرستد.

قرمطیان

* مقتدر عباسی یوسف بن ابی الساج را فرامی خواند و امارت مشرق را به او می سپارد و خراج آن خطه را در اختیارش می نهد تا مخارج جنگ با قرمطیان را تأمین کند. به او دستور می دهد به واسط برود. یوسف نیز که امیر ری بود، غلامش فاتک را به جانشینی خود می گمارد و ری را ترک می کند.

ترکستان

* ساتوق بغراخان رهبر قبیله حاکم بر ترکستان مسلمان می شود و نام عبدالکریم بر خود می نهد، سپس حکومت ترکستان را میان فرزندان خود تقسیم می کند.

اندلس

* سلیمان بن عمر بن حفصون کشته می شود و برادرش حفصون جای او را می گیرد.

وقایع نظامی

درگیری حاکمان ایالت ها

* ری: پس از آن که یوسف بن ابی الساج به فرمان خلیفه برای جنگ با قرمطیان به واسط رفته بود، نصر بن احمد سامانی، بر ری چیره می شود و فاتک (قائم مقام ابن ابی الساج) را از ری دور می کند و سردار اسفار بن شیرویه دیلمی را بر ری می گمارد.

درگیری امویان اندلس و عبیدیان

* مغرب دور: عبدالرحمان ناصر از دریا می گذرد و به سوی مغرب دور می رود و بر طنجه و ملیله ـ که در عدوه (ناحیه) غربی هستند ـ چنگ می اندازد و دریانوردی در منطقه جبل الطارق را به کنترل خود درمی آورد. رهبران قبیله زناته سر به اطاعت او می نهند.

قیام ها

* اندلس: سلیمان بن حفصون شهر منکّب را اشغال می کند و امیر عبدالرحمان سوم با او می جنگد و سلیمان در نبرد کشته می شود.

برادرش حفصی برای ادامه قیام جای او را می گیرد.

درگذشتگان

* ابن خاقان

* ابن لبابه قرطبی* ماذرائی (حسین)

ابن خاقان

ابوالقاسم، عبدالله بن محمد بن عبیدالله بن یحیی بن خاقان، وزیری از خاندان وزارت بود. مقتدربامرالله او را در سال 312ق به وزارت برگزید. وزارتش حدود هیجده ماه طول کشید و آن گاه خلیفه او را بازداشت و اموالش را مصادره کرد و سپس آزادش ساخت. ابن خاقان براثر این اتفاق رنجور شد و از دنیا رفت.(2)

ابن لبابه قرطبی

ابن عبدالله، محمد بن عمر بن لبانه قرطبی، اهل قرطبه بود. در آن شهر، بزرگ شد و نزد عالمان آن سامان درس خواند و از آنان روایت کرد تا