ارادی و بدون خواسته او واقع می شوند. وقتی گفته می شود خداوند عزوجل انجام چیزی را اراده کرده است، معنایش این است که آن را انجام داده است، و وقتی گفته می شود خدا از جانب خود چیزی را اراده کرده است، معنایش این است که دستور آن را داده است. و گفته اند: دادن نسبت اراده به خداوند، مجازی است. التفسیر، أدب الجدل و محاسن آل طاهر و مفاخر خراسان از تألیفات او است.(7)

پی نوشت ها:

[1] دوشنبه اول محرم سال 319 = 24 ژانویه سال 931؛ یک شنبه هیجدهم ذیحجه سال 319 = اول ژانویه سال 932.

[2] وفیات الاعیان، ج 2، ص 107؛ العبر، ج 2، ص 172؛شذرات الذهب، ج 2، ص 190؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 59؛ تاریخ بغداد، ج7، ص 379؛ النجوم الزاهره، ج 3، ص 230؛ فروخ،تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 394؛ الاعلام، ج 2، ص 225.

[3] تاریخ علماء الاندلس، ج 2، ص 42؛ بغیة الملتمس، ص 110؛ تذکرة الحفاظ، ج 3، ص 22؛ جذوة المقتبس، ص 78؛ العبر، ج 2، ص 177 و الاعلام، ج 7، ص 224.

[4] زجاجی، أمالی، ص 54؛ تاریخ بغداد، ج 7، ص 205؛ الأنمان، ج 7، ص 177 و 182؛ الاعلام، ج 2، ص 121.

[5] تاریخ قضاة الاندلس، ص 78؛ جذوة المقتبس، ص 58؛ تاریخ الفکر الاسلامی، ص 326-332؛ الاعلام، ج 7، ص 95.

[6] وفیات الاعیان، ج 4، ص 207؛شذرات الذهب، ج 2، ص 280؛ طبقات الشافعیه، ج 3، ص 102؛ الوافی با لوفیات، ج 1، ص336؛ تذکرة الحفاظ، ج 3، ص 4؛ لسان المیزان، ج 5، ص 27؛ الاعلام، ج 6، ص 184 و التهذیب، ج 2، ص 196.

[7] تاریخ بغداد، ج 9، ص 384؛ وفیات الاعیان، ج 3، ص 45؛ الملل و النحل، ج 1، ص 77؛ العبر، ج 2، ص 176؛ الاعلام، ج 4، ص189.

سال 320 ق = 932ـ933 م(1)

رویدادها

بغداد: ادامه تغییر وزیران

* مقتدر عباسی، حسین بن قاسموزیر را برکنار می کند و ابوالفتح فضل بن جعفر بن محمد بن فرات (دوم) را به وزارت برمی گزیند. سپس او را عزل می کند و ابوعلی، محمد بن مقله را برای بار دوم به وزارت می گمارد.

بغداد: قتل مقتدر و جانشینی قاهر

* پس از قتل مقتدر، با برادر پدری اش محمد بن معتضد بیعت می کنند و او را قاهربالله لقب می دهند.

* مونس پس از قتل مقتدر وارد بغداد می شود و مردم را از غارتگری بازمی دارد.

* قاهر خلیفه عباسی اموال برادرش مقتدر و اموال شغب مادر او را مصادره می کند و شغب را وامی دارد تا در حضور قضات و فقها، موقوفات خود برای حرمین شریفین را فسخ کند و علی رغم شکنجه و آزار و خوار کردنش، وی امتناع میورزد، ولی خلیفه دستور می دهد اوقافِ او را فسخ کنند و بفروشند. سپاهیان با جیره (ماهانه) خود، آنها را می خرند.

بصره

* گماشتن ابویوسف، یعقوب بن محمد بریدی به عنوان والی بصره و اهواز.

وقایع نظامی

قیام مونس مظفر برضد خلیفه

* مونس خادم (مظفر) بر مقتدر عباسی می شورد، زیرا خلیفه دوستان ِ او را رانده بود. مونس به موصل حمله می کند و امیر آن سامان، سعید بن حمدان با او مقابله می کند. مونس، او را شکست می دهد و وارد موصل می شود. و بر دارایی حمدانیان مسلط می شود. آن گاه سپاهی برای اشغال بغداد می فرستد. مقتدر برای جنگ و دفاع از بغداد به مصاف این لشکر می رود. دو سپاه در جایی به نام شماسیه نزدیک بغداد به هم می رسند. یکی از سپاهیان مونس به خلیفه نزدیک می شود و با ضربه نیزه، او را می کشد، سرش را قطع کرده، نزد مونس می برد.

درگذشتگان

* حکیم ترمذی* قاضی ابوعمر یعقوب* مقتدر عباسی

ترمذی حکیم

ابوعبدالله، محمد بن علی بن حسن بن بشر، ملقب به حکیم ترمذی، متکلّمی حنفی مذهب، محدّثی عالم به اصول دین، و فقیهی صوفی منش و از مردم خراسان بود. چون در «ترمذ» زاده شد، به آن جا منسوب شد. وی در کتاب های خود: علل العبودیه، شرح الصلاة و الحج واسراره، می خواست تکالیف شرعی را توجیه عقلی کند. آرای او، به معتزله نزدیک بود و حیله های شرعی را که فقیهان عصرش به آن متوسل می شدند، ردّ می کرد.

وی نخستین کسی است که درباره طبقات صوفیان کتاب نگاشت. البته اطلاعی از این کتاب، بیش از آنچه از آن، در کتاب های دیگر اخذ و نقل شده، نداریم. بیشتر کتاب هایش هنوز خطی است؛ فقط کتاب نوادر الاصول فی احادیث الرسول چاپ شده است. وی پیشاهنگ ابن عربی بود که سه قرن پس از او آمد.

در تاریخ وفات او اختلاف است؛ در بعضی منابع آمده است: وی