«اصل الموحدین الدروز» نوشته امین طلیع، قاضی بزرگ لبنانی که از رجال دروزی است، آمده است: عبیدالله خود را به اهل بیت منتسب داشته و بسته است. او امامانِ اسماعیلیه را چنین نام می برد: اسماعیل بن جعفر الصادق؛ سپس محمد بن اسماعیل؛ سپس حسین بن محمد؛ سپس علی بن الحسین. و سپس محمد بن علی. امّا شخصی که نامش سعید الخیربن قدّاح و نوه عبدالله قدّاح بود، از محمد بن علی در خردسالی نگهداری می کرده و وقتی بزرگ می شود او را به مغرب می برد و سعی می کند امامت را از او بگیرد، از این رو، خودش را عبیدالله می نامد و به خود لقب المهدی می دهد و با کمک ابوعبدالله شیعی، حکومتی تشکیل می دهد. وقتی او می میرد، حکومت به محمد بن علی می رسد و لقب القائم بامرالله می گیرد. او نخستین امامی است که ظهور کرده و نیز نخستین خلیفه فاطمی است. این تفسیر خیلی نزدیک به تفسیری است که مستشرق روسی ایوانوف راجع به اسماعیلیان نوشته است؛ او از کتاب غایة الموالید نوشته است: یکی از رُعات اسماعیلی به نام خطاب (متوفای 533ق) استفاده کرد است، (ر.ک: به کتاب الحاکم بامرالله و أسرار الدعوة الفاطمیّة، ص 60 و 287).

13. یوسف(12)، آیه 6: «و بدین سان پروردگارت تو را برمی گزیند و تعبیر خواب می آموزد.»

14. تاریخ ابن اثیر، ج 8، ص 4 و 208؛ النجوم الزاهره، ج 3، ص 246؛ العبر، ج 4، ص 11، 30 و 40؛ همان، ج 2، ص 193؛ همان، ج 3، ص 340، همان، ج 4، ص 31؛ الخطط مقریزی، ص 348 و 349؛ الحلة السیراء، ج 1، ص 190 و 194؛ تاریخ الاسلام السیاسی، ج 3، ص 247؛ صبح الاعشی، ج 13، ص 236؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 179؛ الاعلام، ج 4، ص 349 و 353؛ طائفة الاسماعیلیه، ص (م س)؛ الحاکم بأمرالله و أسرار الفاطمیه، ص 47 و 252 به بعد؛ الفرق بین الفرق، ص 265؛ التبصیر فی الدین، ص 144؛ الملل و النحل، ج 1، ص191؛ دائرة المعارف الاسلامیه، مادّه: «الاسماعیلیه»؛ تاریخ الدولة الفاطمیه، ص 33، 50، 57 و 71.

15. تاریخ ابن اثیر، حوادث سال 322ق؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 179؛ النجوم الزاهره، ج 3، ص 247؛ تکملة تاریخ الطبری، ص 84 و 85؛ العبر، ج 2، ص 192؛ الاعلام، ج 9، ص 42.

سال 323 ق = 934ـ935 م(1)

رویدادها

بغداد: حکومت پسران راضی

* راضی عباسی پسران خود ابوالفضل و ابوجعفر را که هنوز بچه بودند، فرمان حکومت شرق و غرب می دهد.

درگیری بین فرماندهان

بغداد: با توطئه عدّه ای از غلامان مرداویج دیلمی، از جمله بجکم و توزونِ ترک، مرداویج غافلگیرانه کشته می شود و برادرش وشمگیر در ری به جای او می نشیند.

* بجکم و توزون پس از کشتن مرداویج، همراه یارانشان فرار می کنند، توزون به علی بن بویه حاکم شیراز و بجکم به محمد بن رائق امیر واسط پناه می برد. ابن رائق همه غلامان را با او را سردسته ایشان قرار می دهد. از این همراه می کند و او پس، بجکم، رائقی خوانده می شود. سپس توزون هم همراه فراریان ترک و دیلم به او می پیوندند.

بغداد: غائله حنبلیان

حنبلیانِ بغداد امر به معروف و نهی از منکر را وظیفه خود دانسته، در این راه، خشونت به خرج می دهند. مردم علیه ایشان می شورند. خلیفه هم آنان را از این کار برحذر داشته، اعمالشان را تقبیح و آنان را به مرگ تهدید می کند.

مصر: برپایی حکومت اخشیدیان

*احمد بن کیغلغ از حکومت مصر عزل و محمد بن طغج اخشیدی به جای او گماشته می شود و حکومت اخشیدیان برپا می شود که تا سال 358ق ادامه می یابد.

مغرب دور: حکومت مجدد ادریسیان

* ادریسیان از «حجرالنسر» ـ که در سال 311ق موسی بن ابی العافیه ایشان را در آن جا زندانی کرده بود ـ خارج شده و دوباره به حکومت مغرب می رسند و با محمدبن قاسم بن ادریس، ملقب به کنون (برادر حسن حجّام) بیعت می شود. به این ترتیب، دولت دوم ادریسیان که به مذهب شیعه دعوت می کردند، برپا می شود. این دولت به صورت امیرنشین های پراکنده بود تا این که در سال 349ق جوهر صقلبی آن را به حکومت عبیدیان ضمیمه کرد.

وقایع نظامی

رقابت فرمانروایان در متغلّب برای قبضه مناطق آل بویه و آل زیار: علی بن بویه پس از کشته شدن مرداویج بن زیار، اصفهان را می گیرد و وشمگیر بن زیار، برادر مرداویج، طبرستان و قلعه الموت را می گیرد.

حمله های دریایی

* قائم بامرالله خلیفه فاطمی ناوگانی برای جنگ به جنوا و جزیره ساردین (از شهرهای ایتالیا) می فرستد که از هر دو با اسیران و غنایم بازمی گردد.

قیام ها

* قرمطیان: قرمطیان در قادسیه کاروان حاجیان را که عازم مکه بود، غارت می کنند و آنان را به بغداد بازمی گردانند.

* مغرب دور: امیر مغرب دور، موسی بن ابی العافیه که در سال 319ق بر تلمان دست یافته بود، بر الجزایر نیز دست اندازی کرد تا این که آن جا هم جزو قلمرو او شد. سپس سر از اطاعت عبیدیان بر تافت و به طرف عبدالرحمان ناصر حاکم اندلس رفت و بر منبر خطبه به نام او خواند.