قاسم کنّون

قاسم بن محمد بن قاسم بن ادریس، ملقّب به کنّون، از بازماندگان دوره دوم حکومت فرمانروایان ادریسی، بر«ریف»(2) مراکش و در قلعه «حجرالنّسر» مستقر بود. وی به غیر از شهر «فاس» که مردمش برابر او مقاومت کردند و مانع تسلطش بر آن جا شدند، بر دیگر شهرهای مغرب چیره شد. کنّون، برادر حسن ادریسی (حجّام) است. او دعوتش برای عبیدیان بود.(3)

قدّامة بن جعفر

ابوالفرج، قدامة بن جعفر بن قدامة بن زیاد بغدادی، از دبیران بلیغ و از متقدمان در علم منطق و فلسفه میان عرب است که در بلاغت، زبانزد بوده است. وی در بغداد متولّد شد و در آغاز مسیحی بود و در ایّام خلافت مستکفی و به دست او مسلمان شد. در سال 297ق ریاست دیوان برید را برعهده گرفت و تا پایان عمر، این منصب را داشت. کتابی در خراج و کتابی در فنّ کتابت تألیف کرد که غرضش از تألیف کتاب فنّ کتابت، تهیّه راهنمایی برای منشیان دستگاه اداری بود تا اطلاعات مورد نیاز حوزه وظیفه و حیطه مسئولیتشان را در اختیار داشته باشد.

او نهایت کوشش خود را بر این گذاشت که با تهیه و تنظیم، اطلاعات مهمّی از تفکیک زمین ها و گرد آوری خراج و راه های برید (پست) و شهرها را شناسایی و معرفی کند. برخی از اطلاعات جغرافیایی درباره ویژگی های کوه ها و اقلیم های هفتگانه را در کتابش می یابیم.

کتاب نقد الشعر، جواهر الألفاظ، السیاسة، صابون الغمّ و صرف الهم، جلاء الحزن به اضافه دو کتاب در خراج و فن کتابت از تألیفات او است.

وی در 62 سالگی درگذشت.(4)

محمد بن عبدالله لیثی

محمد بن عبدالله بن یحیی، در قرطبه به دنیا آمد و همان جا بالید و به فراگیری دانش پرداخت، سپس قاضی شد. در سال 313ق به مصر سفر کرد و از آن جا راهی مکه شد و حجّ به جای آورد و از علمای مکه استفاده کرد. وی حافظی بود که به حفظ حدیث توجه داشت و گرد آورنده احادیث و سنن و شاعری خوش طبع بود. عبدالرحمان ناصر، او را قاضی البیره و بجانه سپس قاضی قرطبه کرد.(5)

پی نوشت ها:

[1] سه شنبه اول محرم سال 337 = ژوئیه سال 948؛ دوشنبه 27 جمادی الثانی سال 337 = اول ژانویه سال 949.

[2] ریف، نوار ساحلی دریای مدیترانه و کنار جبل الطارق و در شمال مراکش قرار دارد.م.

[3] الإستقصا، ج 1، ص 85؛ العبر، ج 4، ص 33؛ الاعلام، ج 6، ص 16.

[4] النجوم الزاهره، ج 3، ص 297؛ الفهرست، ص 130؛ معجم الادباء، ج 6، ص 203؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 22؛ فروخ،تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 434؛ الاعلام، ج 6، ص 31؛ اعلام الجغرافیین العرب، ص 148؛ الجغرافیة العربیه، ص 63؛تاریخ الادب الجغرافی، ج 1، ص 165؛ الفکر الجغرافی فی التراث العربی، ص 65.

[5] نفح الطیب، ج 2، ص 222.

سال 338 ق = 949ـ950 م(1)

رویدادها

دیلمیان

* عمادالدوله دیلمی برادر زاده اش فنّاخسرو (پناه خسرو) پسر رکن الدوله را به این دلیل که خود پسر نداشت، به جانشینی برگزید و وی را به عضد الدوله و شاهنشاه ملقب کرد و نیز لقب امیرالامرا به او بخشید. در همین سال، عمادالدوله دیلمی در شیراز درگذشت.

بطیحه

* حکومت مستقل در بطیحه به دست عمران بن شاهین برپا شد و به صورت موروثی در خاندان وی باقی ماند تا آن که در سال 372ق تابع دیلمیان شد.

بغداد

* درگیری و آشوب میان شیعیان و سنیان بغداد.

وقایع نظامی

حملات دریایی روم

* امپراتور کنستانتین هفتم برای استیلا بر «کِرِتْ» حمله ای دریایی تدارک دید، اما مسلمانان حمله اش را دفع و تهاجم شدیدی علیه رومیان آغاز کردند و بسیاری از آنان را کشتند. بعد از این واقعه، سواحل امپراتوری بیزانس در معرض حملات و تهاجم دزدان دریایی کِرِتی قرار گرفت.

درگذشتگان

* ابن عبدالبرّ

* ابوجعفر مرادی* عمادالدوله دیلمی* مستکفی عباسی

ابن عبدالبرّ

ابوعبدالملک احمد بن محمد بن عبدالبرّ، از موالی بنی امیّه، مورّخ و از فقهای قرطبه است. از تألیفات او کتابی است درباره فقهای قرطبه که ابن فرضی در کتابش تاریخ علماء الأندلس از آن بهره برده است. او در زندان درگذشت.(2)

ابوجعفر مرادی

ابوجعفر، احمد بن محمد بن اسماعیل بن یونس مرادی، مصری و معروف به نحّاس نحوی در فلسفه، تفسیر و نحو، مشهور است. علم نحو را از ابوالحسن علی بن سلیمان (اخفش اصغر)، ابواسحاق زجّاج،