فاطمه سجستانیامّ سلمه، بنت ابی بکر عبدالله بن ابی داوود سجستانی، محدّث بود. از پدرش حدیث روایت کرده است و ابوالقاسم محمد بن جعفر و دیگران از او حدیث شنیده اند. وی روایات را از حفظ املا می کرد. وی پس از سال 362ق درگذشته است.(4)

میکالی

ابوالعباس اسماعیل بن عبدالله بن محمد بن میکال، شیخ خراسان و در عصر خود مسئول دیوان رسائل بود. شاگرد ابن درید بود که در قصیده مقصوره، وی را مدح کرده است که مطلع آن چنین است: «ای آهویی که بسیار بسان گاو وحشی می ماند که به چریدن گل خیری در دامنه تپه های مشجر مشغول است!» پدرش از طرف خلیفه المقتدر بالله، امیر اهواز بود. نسبت میکالیان، به پادشاهان ایرانی می رسد. وی در نود و دو سالگی در نیشابور درگذشت.(5)

ورّاق (ابوعبدالله)

ابوعبدالله، محمد بن یوسف ورّاق، اصالتاً اندلسی (از وادی الحجاره) است. در قیروان رشد یافت و به قرطبه بازگشت و در آن جا اقامت گزید و درگذشت.

ورّاق، مورخی از اندلس و دانشمندی جهانگرد و سفرنامه نویس بود که افریقا را درنوردید و برای حکم مستنصر، کتابی به نام مسالک افریقیة و ممالکها (راه ها و سرزمین های آفریقا) تألیف کرد و کتاب های متعددی در زمینه پادشاهان آفریقا و جنگ های آفریقا نگاشت و برخی از شهرهای آن، مانند: تیهرت، وهران، سجلماسه، بصره مغرب، تنس و... را وصف کرد.(6)

پی نوشت ها:

[1] پنج شنبه اول محرم سال 363 = دوم اکتبر سال 972؛ پنج شنبه سوم ربیع الثانی سال 363 = اول ژانویه سال 973.

[2] وفیات الاعیان، ج 4، ص 421؛شذرات الذهب، ج 3، ص 41؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 67؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 274؛ نفح الطیب، ج 2، ص 10؛ فجر الاندلس، ص 63؛ الاعلام، ج 7، ص 354؛ تاریخ الدولة الفاطمیّه، ص 140، 440؛ مجلة العربی، سال 1968، ش 118، ص60؛ دائرة المعارف الاسلامیه، کلمه «ابن هانی»؛ عمر فروخ،تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 266.

[3] الاعلام، ج 4، ص 22؛ تجارب الامم، ج 6، ص 269، 213.

[4] تاریخ بغداد، ج 14، ص 442.

[5] معجم الادبا، ج 2، ص 243؛ انباه الرواة، ج 1، ص 199؛شذرات الذهب، ج 3، ص 41؛ الاعلام، ج 1، ص 314.

[6] جذوة المقتبس، ص 90؛ بغیة الملتمس، ص 131؛تاریخ الادب الجغرافی، ج 1، ص 169؛ الاعلام، ج 8، ص 21؛ فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 187.

سال 363 ق = 973ـ974 م(1)

رویدادها

بغداد: جانشینی سبکتکین حاجب

* عزالدوله بختیار دیلمی برای تأمین آذوقه سپاه خود عازم واسط می شود و سبکتکین حاجب را به جای خود می گمارد.

در جنگی میان دیلمیان و ترک ها، سبکتکین از ترک ها حمایت کرد و آنان به خانه های دیلمیان حمله کرده، اموالشان را به غارت بردند، و سبکتکین خانه معزالدوله را به آتش کشید. اهل سنّت به خروش آمده، سبکتکین سنّی را حمایت کرده، به خانه های شیعیان حمله می کنند و آنها را آتش می زنند. در این فتنه، خون های بسیاری ریخته می شود.

* سبکتکین حکومت بغداد را به دست گرفت و از خلیفه مطیعلله به سبب فلج بودنش خواست خلافت را به پسرش ابوالفضل عبدالکریم واگذارد و خلیفه نیز اجابت کرده و ضمن واگذاری خلافت به فرزندش، او را به طائعلله ملقب می کند. سبکتکین، همراه خلیفه الطائعلله و پدر مخلوعش با سپاه ترک ها برای جنگ با عزالدوله عزم واسط می کند. میان راه، سبکتکین و مطیعلله می میرند و پیکر شان به بغدادمنتقل می شود.

بغداد: جانشینی سبکتکین

*سربازان ترک، سردارالبتکین(افتکین) رابه فرماندهی خود انتخاب می کنند. او به واسط رفته، بر آن سامان می تازد و عزالدوله بختیار را محاصره می کند. عزالدوله از پسرعمویش عضد الدوله حاکم فارس کمک می خواهد. نیروهای عضد الدوله برای نجات عزالدوله به واسط آمده، البتکین را شکست می دهند.

مصر: حکومت فاطمیان

*معزلدین الله فاطمی حکومت دمشق را به ظالم بن موهوب عقیلی وامی گذارد. پیش از قرمطیان، او را از دمشق بیرون رانده بودند. درپی این اقدام، فتنه و درگیری میان لشکریان عقیلی و مردم دمشق بروز می کند و معزلدین الله فاطمی، عقیلی را از مقامش برکناری کرده، سردار جیش بن محمد صمصامه پسرخواهر سردار ابومحمود بن فلاح را به جای عقیلی به حکومت دمشق می گمارد و آتش فتنه در دمشق خاموش می شود.

مغرب دور

* پس از درگذشت عبدالله بن ابراهیم بن موسی بن ابی العافیهفرمانروای نواحی فاس، پسرش محمد جانشین او می شود. بدین سان، حکومت بنی العافیه در نواحی فاس استمرار یافت، تا این که به وسیله مرابطون نابود شد.