مالکی بود. ابوعمر، یوسف بن یعقوب کندی و دیگر دانشمندان نیز مورد عنایت مستنصر بودند. زمانی مستنصر هزار سکه طلا برای ابوالفرج اصفهانی فرستاد و ابوالفرج نیز نسخه ای نیکو و اصلاح شده از کتاب الأغانی را که هنوز در عراق نسخه برداری نشده بود، برای وی فرستاد. ابوالفرج هم چنین کتابی در انساب بنی امیه تألیف کرد که در بردارنده مناقب و اسامی مردان برجسته ایشان بود. ابوالفرج این نوشته را نیز همراه قصیده ای نیکو از شعر خویش به قرطبه فرستاد. وی در آن قصیده، مستنصر را مدح گفته، عظمت و افتخارات بنی امیه و فضل آنها بر سایر افراد قریش را ذکر کرده، پیوند یا به اصطلاح، ارادت خویش را به آن دودمان ابراز کرده است، چرا که ابوالفرج از بنی امیه و تیره بنی مروان بوده است.

الحکم مستنصر، کنار مسجد جامع قرطبه، محلی را برای تقسیم صدقات بر نیازمندان بنا نهاد و به دلیل افزایش جمعیت پایتخت، مسجد جامع قرطبه را از سمت قبله توسعه داد. وی یک چهارم دارایی اش را برای پرداخت به نیازمندان و مستمندان موجود در مملکت اختصاص داد و جمعی از غلامانش را آزاد کرد. در عصر او، خلافت اندلس به اوج شکوه و جلال خویش رسید و سیاست مسالمت آمیز این خلافت، سایر مناطق اسپانیا را نیز دربرگرفت. مدت خلافت مستنصر، پانزده سال و پنج ماه بود. او 63 ساله بود که درگذشت. پس از وی، پسرش هشام، بنا به وصیت او، جاشین او شد. هشام، در آن هنگام ده سال داشت و به المؤید بالله ملقب بود.(6)

حنّا زیمسکس

وی، در سال های 969-976م امپراتور بیزانس و از دودمانی ارمنی بود که نَسَبی کهن داشت. وی از نوجوانی، نظامی گری را پیشه خویش ساخت و خیلی زود به خدمت پسر عمویش ناکفور فوکاس در آمد و در لشکر کشی های بزرگ او به «کلیکیا» و «سوریه» وی را همراهی کرد. او در پذیرش مسئولیت های امپراتوری، در دوران باسیل قاصر دوم، ناکفورفوکاس هم پیمان شده بود. ناکفور، فرماندهی شرق را به او واگذاشت و وی را به عنوان فرمانده کل تعیین کرد. وی به سبب جنگ هایی که با مسلمانان داشت، شهرت یافت و مسلمانان او را می شناختند. حنّازیمسکس، بعداً ناکفور فوکاس را در سال 959م ترور کرد. او این کار را به تحریک ملکه تیفانوـ که قبلا ناکفور باوی ازدواج کرده و قدرت را در دست گرفته بود ـ انجام داد.

حنّا با تئودورا، خواهر امپراتور رومانوس دوم ازدواج کرد و قیامی را که در سال 970م فرماندهی به نام فوکاس به پا کرده بود، سرکوب کرد. فوکاس به خون خواهی برادر مقتولش ناکفور قیام کرد. زیمسکس، از سال 973 تا 975م با مسلمانان جنگید و توانست ضمن استیلا بر دمشق، به بیروت یورش برده، بیت المقدس و انطاکیه را نیز محاصره کند. او در جنگ آخر خود، به دست باسیل دوم (جانشین وی) مسموم شد و جان سپرد.(7)

ابوعبدالله خشنی

ابوعبدالله، محمد بن حارث بن اسد خشنی قیروانی اندلسی، تاریخ نگار و فقیهی برجسته از مردم قیروان بود. در خردسالی راهی قرطبه شد و به فراگیری دانش پرداخت. بعدها متولی امر شورا شود و کتاب های متعددی برای مستنصربالله، خلیفه اموی نوشت. ابن فرضیمی گوید: «خشنی شاعری بلیغ بود، اما اشتباهات نحوی داشت. به دانش شیمی نیز علاقه مند بود، ولی پس از مرگ مستنصر، از روی نیازمندی در دکانی می نشست و روغن می فروخت.»

برخی کتاب های وی عبارتند از: قضاة قرطبه؛ اخبار الفقهاء و المحدثین؛ الاتفاق و الخلاف فی مذهب مالک؛ طبقات المالکیه. در مورد تاریخ وفات او، اختلاف نظر است؛ برخی منابع، مرگ او را در سال 361ق و برخی دیگر آن را در سال 371ق ذکر کرده اند.(8)

رکن الدوله دیلمی

ابوعلی، حسن بن بویه پسر فنّا خسرو دیلمی، ملقب به رکن الدوله، از فرمانروایان برجسته دودمان دیلمیان است. رکن الدوله، پدر عضد الدوله، مؤیدالدوله و فخرالدوله است و بر اصفهان، ری، همدان و تمام عراق عجم حکومت داشت. او ابوالفضل بن العمید و سپس پسرش ابوالفتح را به وزارت خویش برگزید. رکن الدوله، 44 سال حکومت کرد و در مدت حکومت، شخصی بردبار و کریم بود و لشکریان و رعایای خویش را به خوبی اداره می کرد و میان ایشان، عادلانه حکم می راند. او در زمان حیاتش، مملکت خویش را میان فرزندانش تقسیم کرد؛ بدین ترتیب که فارس و اهواز را به عضدالدوله، اصفهان و توابع آن را به مؤیدالدوله و همدان و ناحیه جبال را به فخرالدوله اختصاص داد. رکن الدوله در 82 سالگی درگذشت.(9)

سرّی رفاء

ابوالحسن، سرّی بن احمد بن سرّی کندی موصلی رفاء، از ادیبان موصل بود. نخست فن رفوگری و حاشیه دوزی را فراگرفت تا از