6. البدایة و النهایه، ج 1، ص 290؛ یتیمة الدهر، ج 2، ص 260؛شذرات الذهب، ج 3، ص 59؛ وفیات الاعیان، ج 1، ص 267؛ المنتظم، ج 7، ص 89، 90؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 129، 131؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده «بختیار عزالدوله»؛ الاعلام، ج 2، ص 11.

سال 368 ق = 978ـ979 م(1)

رویدادها

بغداد

* عضدالدوله بغداد را پس از آن که دچار خرابی های ناشی از آشوب ها و حوادث طبیعی شده بود، بازسازی کرد و اموال فراوانی را میان دانشمندان و امامان و مستمندان تقسیم کرد.

وزارت

* عضدالدوله، نصر بن هارون نصرانی را به وزارت خویش برگزید و اجازه ساختن کلیساها و صومعه ها را صادر کرد. او هم چنین اموالی را میان مستمندان مسیحی تقسیم کرد.

دمشق

* ابوتغلب حمدانی که از دست عضدالدوله گریخته بود، کوشید وارد دمشق شود، اما قسّام تراب که بر آن شهر چیره بود، از وارد شدن وی به آن جا ممانعت کرد.

شیراز

* آشوبی میان مسلمانان و مجوسی ها در شیراز به پا شد و نیروهایی برای سرکوبی این آشوب بدین سامان گسیل داده شد.

وقایع نظامی

جنگ های قبیله ای در افریقا

* یوسف بلکین، امیر افریقا و پیشوای قبیله صنهاجه رهسپار جنگ با قبیله زّناته شد، زیرا افراد این قبیله، پدرش زیری بن مناد را کشته بودند. در این میان، عزیز فاطمی نیز با فرستادن نیرو وی را کمک کرد. به هر حال یوسف بلکین بر سرزمین آنها چیره شد و آنها را از مغرب میانه بیرون راند. ایشان نیز فرار کرده، چون جایگاهی نیافتند، به شهر سبته ( تابع دولت اندلس) پناه بردند.

یوسف بلکین بر «سجلماسة» دست انداخت و ابن خزرون زنّاتی امیر قبیله مغراوه را کشت. آن گاه امر دعوت به اطاعت از خلیفه فاطمی را آغاز کرد.

درگذشتگان

* البتکین

* سیرافی

البتکین

فرماندهی ترک است که شجاعت و سلحشوری وی ضرب المثل بود. برخی مآخذ تاریخی از او به نام الفتکین یاد می کنند. البتکین غلام عزّ الدوله دیلمی بود. هنگامی که عضدالدوله قصد بغداد کرد، با وی وارد جنگ شد و آن گاه که عضدالدوله در سال 364ق پیروزمندانه وارد شهر شد، البتکین به شام گریخت و به مساعدت مردم دمشق که از او استقبال کرده بودند، برآن شهر چیره شد و ریّان خادم، کارگزار فاطمیان در دمشق را بیرون کرد. عزیزبالله فاطمی هم سپاهی به فرماندهیِ سردار جوهر صقلی به جنگ البتکین گسیل کرد، اما جوهر نتوانست بر او غالب آید و ناچار با وی از در مصالحه درآمد. این بود که عزیزبالله با سپاهی جرّار رهسپار نبرد با او شد. سپاهیان طرفین در رمله درگیر شدند و البتکین و قرمطیانی که برای یاری وی آمده بودند، شکست خوردند و البتکین به دست دغفل امیر قبیله طی اسیر شد. دغفل او را تسلیم عزیز کرد و العزیز نیز وی را آزاد کرد مورد اکرام قرار داد. و البتکین تا موقع مرگش در سال 368ق نزد او باقی ماند.(2)

سیرافی

ابوسعید، حسن بن عبدلله بن مرزبان سیرافی، عالمی نحوی، ادیب و در علوم قرآن و حدیث دانش فراوان داشت. اصل وی از شهر سیراف در ناحیه فارس است. همان جا متولد شد و تحصیل علم کرد. سپس به بغداد آمد و نزد ابن درید، عربی خواند، بعدها متصدی نیابت قضاء در رصافه (بخش شرقی بغداد) و بعدها در کرخ (بخش غربی بغداد) شد. در عین تصدی امر قضا، تدریس می کرد و از بابت قضا و تدریس، وجهی دریافت نمی کرد، بلکه از طریق استنساخ کتاب، امرار معاش می کرد. سیرافی، مذهب حنفی داشت و در فتوا و احکام، پیرو عقل بود. او اطلاعات زیادی از دانش حساب و هندسه و فلک داشت. پدرش مجوسی بود و اسلام آورد و خود را عبدالله نامید.

شرح کتاب سیبویه، شرح مقصورة ابن درید، کتاب جزیرة العرب، صنعة الشعر و البلاغة، الوقف و الابتداء، الاقناع فی النحو، المدخل الی کتاب سیبویه، اخبار النحویین البصر یین و... از تألیفات او است. وی در 84 سالگی درگذشت.(3)

پی نوشت ها:

[1] جمعـه اول محرم سال 368 = نهم اکتبر سال 978؛ چهارشنبه 28 جمادی الاول سال 368 = اول ژانویه سال 979.

[2] وفیات الاعیان، ج 4، ص 54؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 133؛ تاریخ الدولة الفاطمیه، ص 157، 163؛ تاریخ ابن اثیر، ج 8، ص 656؛ العبر، ج 2، ص 249.

[3] تاریخ بغداد، ج 7، ص 341؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 294؛ معجم الادباء، ج 3، ص 84؛ وفیات الاعیان، ج 2، ص 78؛ همان، ج 3، ص 65؛ العبر، ج 2، ص 347؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 133؛تاریخ الادب الجغرافی، ص 127؛ الجغرافیا العربیه، ص 73؛ الاعلام، ج 2، ص211.