و رساله ای در باب اسطرلاب دارد. در سال 1874م. شیلر، ستاره شناس دانمارکی، ترجمه فرانسوی دو کتاب عربی از کتاب های صوفی را منتشر کرد. همچنین در مجلات علمی انگلیس، بحث ها وپژوهش هایی پیرامون کتابش موسوم به الکواکب الثابتة صورت گرفته است. پژوهشگران می گویند: کتاب او از کتاب بطلمیوس صحیح تر، و زیج وی، کم خطاترین زیجی است که از گذشتگان به ما رسیده است. صوفی در 85 سالگی درگذشت.(3)

مجتبی انطاکی

ابوالقاسم، علی بن احمد أنطاکی، ملقّب به مجتبی، از مردم انطاکیه و از مهندسان و دانشمندان بنام در علم حساب بود. در «انطاکیه» زاده شد و سپس در «بغداد» اقامت گزید و از مقرّبان عضدالدوله دیلمی بود. ابن القفطی درباره او می گوید: «کلامی فصیح و بیانی شیرین داشت.» به علاوه، حاضرجواب و دارای ذهنی پویا بود؛ به طوری که همه سران مملکتی را وامی داشت تا وی را احترام کرده، او را به مجامع خود دعوت کنند. مشهورترین تصنیفاتش عبارتند از: التخت الکبیر فی الحساب الهندسی؛ تفسیر الارتما طیقی؛ شرح اقلیدس؛ الموازین العددیه؛ و...(4)

پی نوشت ها:

[1] پنج شنبه اول محرم سال 376 = سیزدهم مه سال 986؛ شنبه 27 شعبان سال 376= اول ژانویه سال 987.

[2] اخبارالحکماء، ص 151؛ الفهرست، ص 395؛ الأعلام ، ج4، ص346؛ تاریخ مختصر الدول، ص 305.

[3] اخبار الحکماء، ص 152؛ تراث الاسلام، ج 3، ص 183؛تاریخ الادب الجغرافی، ج 1، ص 125؛ تاریخ العلوم عند العرب، ص166؛ کشف الظنون، ج 2، ص 1084؛ علم الفلک عند العرب، ص 113؛ شمس العرب تسطع علی الغرب، ص 200؛ الأعلام ، ج 4، ص 93؛ جرج سارتون، تاریخ العلم، ج 3، ص 105؛ المقتطف، ج 33، ص 60؛ تراث العرب العلمی، ص 114 و تاریخ مختصر الدول، ص 304.

[4] اخبار الحکماء، ص 157؛ تراث العرب العلمی، ص 131؛ الفهرست، ص 395؛ الأعلام ، ج 5، ص 57.

سال 377ق = 987-988 م.(1)

رویدادها

اندلس

* منصور بن ابی عامر بنای جدیدی را به قسمت شرقی مسجد جامعه قرطبه افزود.

وقایع نظامی

جنگ های ابن ابی عامر

* منصور بن ابی عامر، به ناحیه لیون لشکر کشید و برج های مرتفع و باروهای مرکزی آن ناحیه(لیون) را درهم کوبید و سپس روبه سوی غرب نهاد و بر قلمریه چیره شد.

قیام ها

افریقا:

* ابوالفهم حسن بن نصر کتامی، برضد منصور بن یوسف بلکین بن زیری قیام کرد. وی فرمانروای افریقا و پیشوای صنهاجه و کارگزار مردم افریقا بود. منصور صنهاجی با جدیّت به سرکوب قیام پرداخت، از این رو شهر میله را محاصره کرد و در نتیجه شهر تسلیم وی شد و مردمش توسط او به شهر بغایه (واقع در شرق کوه های اوراس) منتقل شدند. منصور در راه بازگشت، شهرها و روستاهای کتامه را ویران کرد. او در شهر سطیف نزدیک میله با ابوالفهم کتامی روبه رو شد. ابوالفهم از منصور گریخت و به کوه ها پناه برد، اما منصور او را دنبال کرد و کشت. با کشته شدن ابوالفهم، قبیله کتامه به فرمان حکومت صنهاجه گردن نهادند.

درگذشتگان

* ابوعلی فارسی.* اَمة الواحد.* جعفر بن مکتفی.* شمشاطی.

* قسّام حارثی.

ابوعلی فارسی

ابوعلی، ابوالحسن بن علی بن احمد بن عبدالغفار فارسی، در علم نحو و علم لغت، پیشوای عصر خویش بود. وی در سال 288ق در شهر فسا یا نسا (از توابع فارس) به دنیا آمد. ابوعلی برای تحصیل علم به بغداد آمد و نزد علمای نحو و لغت آن سامان این دو دانش را فراگرفت. آن گاه راهی حلب شد و برای مدتی نزد سیف الدوله اقامت گزید. چندی بعد، عضدالدوله دیلمی او را به شیراز فراخواند تا پسر برادرش، کسری (معرّبِ خسرو) را آموزش دهد. آن جا بود که ابوعلی نزد عضدالدوله، منزلتی والا یافت و کتاب الایضاح و التکمله را برای وی تألیف کرد. پس از آن، دوباره به «بغداد» بازگشت و همان جا اقامت گزید.

ابوعلی فارسی در علم نحو، امام عصر خویش بود و در علم اللغه نیز آثار ارزشمندی دارد. التذکره فی علوم العربیه، المقصور و الممدود، الایضاح فی النحو و نیز رساله هایی که آن ها را در مسائل متعدد و لغت و نحو تألیف کرده، از جمله تألیفات است.

ابوعلی در 86 سالگی در «بغداد» درگذشت.(2)

اَمَةُ الواحد

امة الواحد، ستیته، دختر قاضی ابوعبدالله حسین بن اسماعیل ضبّی، زنی فاضل و عالم در لغت، ارث و نحو بود. امة الواحد، بیش از دیگران