تاریخ بود. وی در اشبیلیه زاده شد و همان جا پرورش و شهرت یافت. بعدها مستنصر وی را به «قرطبه» فراخواند. زبیدی در آن جا به آموزش و تربیت فرزند و ولی عهدش هشام (المؤیّد) پرداخت. آن گاه به سمت قاضی اشبیلیه منصوب و همان جا مستقر شد.

وی اشعاری دارد که برخی از آن ها چنین است:

«ناداری در وطن، موجب غربت است و توانگری در غربت، عین آشنایی و انس است.

همه سرزمین های گوناگون، یکی هستند و مردمان ساکن آن سرزمین ها نیز برادر و همسایه اند.»

کتاب الواضح در نحو، طبقات النحویین و اللغویین در لغزش ها و اشتباهات نحوی، مختصر العین در لغت از خلیل بن احمد فراهیدی و... از آثار اوست. زبیدی در 63 سالگی درگذشت.(4)

شرف الدوله دیلمی

ابوالفوارس، شیرزیل بن فناخسرو، ابوشجاع عضدالدوله دیلمی، مشهور به شرف الدوله، سلطان بغداد و پیش از آن ولی عهد آن جا بود. وی پس از کسب قدرت، بر برادرش صمصام الدوله چیره شد و او را در یکی از قلعه های ناحیه فارس زندانی کرد. شرف الدوله فردی نیکوکار بود واز این رو دستور داد تا از ضبط خودسرانه اموال مردم خودداری شود. سعایت و سخن چینی و این گونه کارها را سخت ناخوش می داشت و از این شیوه ها به طور کلی جلوگیری می کرد. بدین ترتیب، در زمان او، کارهای مملکت سامان گرفت. در پایان عمر خود به بیماری استسقا مبتلا شد و در سنین جوانی، در 39 سالگی درگذشت. مدت حکومت وی دو سال و هشت ماه بود. پس از مرگ به نجف اشرف برده و کنار ضریح مطهر ]امام [علی بن ابی طالب مدفون شد. پس از وی برادرش بهاءالدوله جانشین او شد.(5)

شهید تدمیری ابوعبدالله، محمد بن طاهر قیسی تدمیری، مشهور به شهید، از افراد سرشناس قصبه تدمیر و به همان سامان نیز منسوب است. تدمیری فردی فقیه، دانشمند، پارسا، نیکوکار، زاهد و بریده از خلق بود. به قرطبه کوچ کرد و به مناظرة و نقل حدیث و فراگیری فقه پرداخت و آن گاه روبه سوی شرق نهاد. در راه سفر حج، از مصر نیز گذشت و مدت هشت سال کنار حرمین شریفین اقامت گزید. طی این مدت، با مزد استنساخ کتاب، روزگار می گذرانید. پس از آن رهسپار عراق شد و از علما و دانشمندان آن جا نیز کسب دانش کرد و پس از آن در سال 377ق به دیار خود تدمیر بازگشت.

تدمیری در جنگ های منصور بن ابی عامر و در رکاب وی حضور داشت. او در مناطق مرزی ممالک اسلام با دشمنان جنگید و با شجاعت و دلاوری پیش می رفت تا این که سرانجام در 42 سالگی در صحنه کارزار و هنگام یورش به قلب دشمن، شهید شد.(6)

پی نوشت ها:

[1] پنج شنبه اول محرم سال 379 = یازدهم آوریل سال 989؛ چهارشنبه سی ام رمضان سال 379 = اول ژانویه سال 990.

[2] نویسنده این کتاب، ابوالحسن، حسین بن معلم را که از خواص و نزدیکان بهاءالدوله بوده است با شیخ مفید که به ابن المعلم شهرت داشته، اشتباه گرفته است؛ در حالی که کنیه شیخ مفید، ابوعبدالله است؛ نه ابوالحسن (ر.ک: مرآة الجنان، ج 2، ص 308 حوادث سال 381ق؛ الکامل ، ابن اثیر، ج 9، ص 69، حوادث سال 379ق).

[3] اخبار الحکماء، ص 56؛ تاریخ مختصر الدول، ص 307؛ تراث العرب العلمی، ص 261؛ الأعلام ، ج 1، ص 202.

[4] وفیات الاعیان، ج 4، ص 372؛ المغرب فی حلی المغرب، ج 1، ص 250؛ معجم الادباء، ج 1، ص 518؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 280؛ العبر، ج3، ص 14؛ إنباه الرواة، ج 3، ص 108؛ شذرات الذهب، ج 3، ص 94؛ کشف الظنون، ج 2، ص 1106؛ بغیة الملتمس ، ص 56؛ تاریخ بغداد، ج8، ص 300؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 4، ص 300؛ تاریخ الفکر الاندلسی، ص 64.

[5] النجوم الزاهره، ج 4، ص 148، 152و پس از آن؛ العبر، ج 3، ص 13؛ تاریخ مختصر الدول، ص 300؛تاریخ الاسلام السیاسی، ج 3، ص 117؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 307؛ شذرات الذهب، ج 3، ص 94؛ الأعلام، ج 3، ص 367.

[6] نفح الطیب، ج 3، ص 4.

سال 380ق = 990-991 م.(1)

رویدادها

بغداد

* بهاءالدوله، ابونصر شاپور بن اردشیر را به وزارت خویش انتخاب کرد.

* واگذاری رهبری علویان به سیداحمد موسوی، پدرِ سیدرضی.

افزایش خطر عیاران در بغداد و درگیری مردم شهر با آنان.

دیلمیان

* صمصام الدوله، که برادرش شرف الدوله، او را در یکی از قلعه های فارس زندانی کرده بود، از بازداشتگاهش گریخت و به گروهی از کردها و دیلمیان پیوست. صمصمام الدوله پس از آن، ایشان را به