پرداخت. او کتاب های بسیاری تدوین کرد که مهم ترین آن ها، کتاب غایة الحکیم است و در آن اصول و قواعد شیمی، سحر و احکام نجوم را گردآوری و تصحیح کرد و همان طور که «ابن خلدون» گفته است کتاب وی، این رشته علمی را گرد آورده و به حد کمال رسانده است و هیچ کس پس از او در این رشته قلم فرسایی نکرده است.

کتاب های المعاملات، اختصار تعدیل الکواکب من زیج البتّانی و الاسطرلاب از آثار اوست. او شاگردان بزرگی پرورید که هیچ دانشمندی در اندلس مانند آن ها را ارائه نکرده بود. او در شصت سالگی درگذشت. بعضی از منابع، سال وفات او را 394 هـ. می دانند.(6)

پی نوشت ها:

[1] چهارشنبه اول محرم سال 398 = هفدهم سپتامبر سال 1007؛ پنج شنبه هجدهم ربیع الثانی سال 398 = اول ژانویه سال 1008.

[2] ببّغاء به معنی طوطی است.

[3] وفیات الاعیان، ج 3، ص 199، 202؛ یتیمة الدهر، ج 1، ص 293؛ تاریخ بغداد، ج 11، ص 11؛ شذرات الذهب، ج 3، ص 152؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 219؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 98؛ البدایة و النهایه، ج 11، ص 340؛ دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «الببّغاء»؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 612.

[4] یتیمة الدهر، ج 4، ص 176؛ معجم الادباء، ج 1، ص 94؛ وفیات الاعیان، ج 1، ص 127؛ شذرات الذهب، ج 3، ص 150؛ البدایة و النهایه، ج11، ص 340؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 112؛ النجوم الزاهره، ج 4، ص 218؛ تاریخ الادب فی ایران، ص 128؛ الحضارة الاسلامیة فی القرن الرابع الهجری، ج 1، ص 406؛ الأعلام ، ج 1، ص 112؛ دائرة المعارف الاسلامیة، ماده: «الهمدانی»؛ فروخ، تاریخ الادب العربی، ج 2، ص 595.

[5] تاریخ ابن اثیر، ج 9، ص 209؛ یتیمة الدهر، ج 3، ص 118 و 124؛ معجم الادباء، ج 1، ص 65 و 74؛ الأعلام ، ج 1، ص 83.

[6] طبقات الاطباء، ص 382؛ اخبار الحکماء، ص 214؛ فروخ، تاریخ العلوم، ص 127، 175، 252؛ الادب الجغرافی، ج 1، ص 99؛ صاعد، طبقات الأمم، ص 107؛ تاریخ الفکر الاندلسی، ص 448؛ الأعلام ، ج 8، ص 121؛ تراث العربی العلمی، ص 133؛ ذیل کشف الظنون، ص 448.

سال 399 ق = 1008-1009 م.(1)

رویدادها

اندلس:

* عبدالملک مظفر بن ابی عامر منصور وفات کرد و برادرش عبدالرحمان، ملقب به شنجول، حاجب خلیفه هشام مؤید شد. عبدالرحمان شنجول، هشام را از زندان خارج کرده به قصر الزهراء باز گرداند. سپس به او نزدیک شده، از او می خواهد او رابه ولایتعهدی برگزیند. هشام درخواستش را پذیرفته، لقب الناصرالمأمون به او داد. سپس عبدالرحمان پسرش عبدالعزیز را (که کودکی بیش نبود) به پرده داری برگزیده، لقب سیف الدوله به او می دهد.

* مردم قرطبه علیه هشام مؤید، به دلیل اعمالش، شوریده، در غیاب عبدالرحمان شنجول که برای نبرد به جلّیقه رفته بود، او را برکنار کردند. مردم با محمد بن هشام بن عبدالجبار بن عبدالرحمان ناصر بیعت کرده، لقب المهدی به او دادند.

* زمانی که عبدالرحمان از رخدادها آگاه شد، به قرطبه بازگشت. چون به قرطبه نزدیک شد، گروهی از سربازانش از او جدا شده، به قرطبه رفته، با محمد (دوم) بن هشام بن عبدالجبار بن عبدالرحمان ناصر بیعت کردند و به او لقب المهدی دادند. فردی برای دستگیری عبدالرحمان روانه شد و او را دستگیر کرده نزد مهدی برد و سرش را از تن جدا کردند. با مرگ او، دولت عامریان قرطبه منقرض شد. به فرمان محمد مهدی، شهر الزاهره، پناهگاه عامریان، ویران و دست مردم برای غارت شهر باز گذاشته شد. مردم نیز هرچه اموال در شهر بود و نیز خانه های رهبران بربر ساکن رصّافه را به یغما بردند.

* محمدمهدی، هشام مؤید را در خانه یکی از وزیرانش پنهان و سپس اعلام کرد او مرده است. آن گاه پیکری شبیه به او را بیرون برده، بر آن نماز گزارد و با مراسم ویژه دفنش کرد.

سیستان:

* غزنویان، سیستان را اشغال کرده، به حکومت صفاریان پایان می دهند.

مصر:

* الحاکم بامرالله فاطمی، سردار لشکر، حامد بن ملهم را به جای علی بن جعفر فلاح به ولایت دمشق می گمارد.

امارت حلب:

* لؤلؤ جراحی، امیر حلب می میرد و پسرش به حکومت می رسد و الحاکم بامرالله، حکومت او را تنفیذ می کند و به او لقب ابومنصور مرتضی الدوله می دهد.

وقایع نظامی

حملات اعراب

* اعراب بنی هلال، به کاروان حاجیان بصره هجوم برده، آن ها را غارت کردند.

درگذشتگان

* ابن یونس (علی)* ابوالرقعمق* خلف صفّار

* مظفر عامری* نامی

* هشام بن سلیمان